Soạn bài Về đích: Ngày hội với sách Ngữ văn 9 Kết nối tri thức

A. PHẦN MỞ ĐẦU

Chào các em học sinh lớp 9 thân mến! Chúng ta đang cùng nhau đi đến chặng cuối của hành trình khám phá tri thức Ngữ văn năm nay. Bài học Về đích: Ngày hội với sách không phải là một bài học kiến thức thuần túy, mà là một không gian để chúng ta cùng nhau tôn vinh sách và văn hóa đọc. Đây là dịp để mỗi người thể hiện tình yêu với sách, chia sẻ những cuốn sách tâm đắc và cùng nhau thảo luận về sứ mệnh lan tỏa thói quen đọc trong cộng đồng. Trong bài soạn này, chúng ta sẽ cùng nhau hệ thống lại tầm quan trọng của việc đọc, trang bị những kỹ năng cần thiết để giới thiệu một cuốn sách hấp dẫn và xây dựng những kế hoạch hành động cụ thể để phát triển văn hóa đọc. Qua đó, các em sẽ không chỉ hoàn thành tốt yêu cầu của bài học mà còn biến việc đọc sách trở thành một người bạn đồng hành ý nghĩa trên con đường trưởng thành.

B. NỘI DUNG CHÍNH

I. Ôn tập và hệ thống hóa kiến thức về văn hóa đọc

Trước khi bước vào các hoạt động chính, chúng ta cần nắm vững những khái niệm cốt lõi. Hiểu đúng về văn hóa đọc chính là chìa khóa để thực hiện các nhiệm vụ của bài học một cách sâu sắc và hiệu quả.

1. "Văn hóa đọc" là gì?

Văn hóa đọc là một khái niệm rộng, bao gồm thói quen đọc, kỹ năng đọc, và thái độ ứng xử với sách và tri thức của mỗi cá nhân cũng như của cả cộng đồng. Nó không chỉ đơn thuần là hành động đọc, mà là một tập hợp các giá trị, chuẩn mực và thực hành liên quan đến sách.

• Thói quen đọc: Việc đọc sách diễn ra thường xuyên, tự giác, trở thành một nhu cầu tự nhiên trong cuộc sống hàng ngày.
• Kỹ năng đọc: Bao gồm khả năng lựa chọn sách phù hợp, đọc hiểu sâu, tư duy phản biện với nội dung, và biết cách vận dụng kiến thức từ sách vào thực tế.
• Thái độ ứng xử: Thể hiện sự trân trọng sách, tôn trọng tác giả, tuân thủ bản quyền và có ý thức chia sẻ, lan tỏa giá trị của sách đến mọi người.

Nói một cách đơn giản, một người có văn hóa đọc không chỉ là người đọc nhiều, mà còn là người biết cách đọc và biết cách sống cùng sách.

2. Tầm quan trọng của việc phát triển văn hóa đọc

Trong thời đại số, khi thông tin bùng nổ từ nhiều nguồn khác nhau, việc xây dựng một nền tảng văn hóa đọc vững chắc lại càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

• Đối với cá nhân:
  • Bồi dưỡng trí tuệ và tâm hồn: Sách là kho tàng tri thức vô tận của nhân loại. Đọc sách giúp chúng ta mở rộng hiểu biết, rèn luyện tư duy logic, tư duy phản biện và tăng cường khả năng ngôn ngữ. Đồng thời, sách văn học còn nuôi dưỡng tâm hồn, giúp ta biết đồng cảm, yêu thương và sống nhân văn hơn.
  • Nâng cao năng lực cạnh tranh: Trong bất kỳ lĩnh vực nào, người có thói quen đọc và khả năng tự học luôn có lợi thế. Sách cung cấp kiến thức chuyên môn, kỹ năng mềm và những góc nhìn đa chiều, giúp bạn trở nên nổi bật và thành công hơn.
• Đối với xã hội:
  • Nâng cao dân trí: Một xã hội mà mọi người đều ham đọc sách là một xã hội văn minh, tiến bộ. Văn hóa đọc góp phần tạo ra một thế hệ công dân có tri thức, có khả năng suy nghĩ độc lập và đóng góp tích cực cho sự phát triển chung.
  • Gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa: Sách, đặc biệt là các tác phẩm văn học kinh điển, lưu giữ tinh hoa văn hóa của dân tộc. Đọc sách giúp thế hệ trẻ hiểu về cội nguồn, trân trọng quá khứ và có ý thức bảo tồn các giá trị truyền thống.

II. Hướng dẫn thực hành các hoạt động trong sách giáo khoa

Phần này sẽ hướng dẫn các em từng bước thực hiện hai nhiệm vụ trọng tâm của bài học: giới thiệu sách và thảo luận về cách lan tỏa văn hóa đọc.

1. Hoạt động 1: Giới thiệu một cuốn sách hoặc một tác phẩm văn học

Đây là cơ hội để em trở thành một "đại sứ" cho cuốn sách mà mình yêu thích. Để bài giới thiệu thực sự hấp dẫn và thuyết phục, các em cần chuẩn bị kỹ lưỡng.

a. Các bước chuẩn bị cho một bài giới thiệu sách hiệu quả

1. Lựa chọn cuốn sách: Hãy chọn một cuốn sách mà em thực sự tâm đắc, đã đọc kỹ và có nhiều cảm xúc. Đó có thể là một cuốn truyện, một tập thơ, một cuốn sách khoa học hay kỹ năng sống. Niềm đam mê của em chính là yếu tố truyền cảm hứng mạnh mẽ nhất.
2. Đọc lại và ghi chú: Đọc lại cuốn sách một lần nữa. Lần này, hãy đọc với tâm thế của một người giới thiệu. Ghi lại những chi tiết đắt giá, những câu trích dẫn hay, những nhân vật ấn tượng và đặc biệt là những bài học, thông điệp mà em rút ra.
3. Xây dựng dàn ý chi tiết: Một dàn ý rõ ràng sẽ giúp bài nói của em mạch lạc, logic và không bị lan man. Cấu trúc gợi ý:
   • Mở đầu (10%): Giới thiệu tên sách, tác giả. Dùng một câu hỏi, một câu chuyện cá nhân hoặc một trích dẫn ấn tượng để thu hút sự chú ý ngay từ đầu.
   • Thân bài (80%):
     • Tóm tắt ngắn gọn nội dung chính (tránh tiết lộ hết các tình tiết quan trọng, hãy giữ lại sự tò mò cho người nghe).
     • Phân tích những điểm đặc sắc nhất: Đó có thể là nghệ thuật xây dựng nhân vật, cốt truyện độc đáo, ngôn từ giàu hình ảnh, hoặc những ý tưởng đột phá.
     • Nêu cảm nhận và bài học cá nhân: Đây là phần quan trọng nhất. Hãy chia sẻ tại sao cuốn sách này lại có ý nghĩa với em? Nó đã thay đổi suy nghĩ hay cuộc sống của em như thế nào?
   • Kết luận (10%): Tóm tắt lại giá trị cốt lõi của cuốn sách. Khuyến khích mọi người tìm đọc và đưa ra một thông điệp cuối cùng thật ý nghĩa.
4. Luyện tập: Hãy tập nói trước gương, trước bạn bè hoặc người thân. Chú ý điều chỉnh thời gian, ngôn ngữ cơ thể, và giọng điệu để bài trình bày tự nhiên và cuốn hút.

b. Ví dụ minh họa: Dàn ý giới thiệu sách "Hoàng tử bé" của Antoine de Saint-Exupéry

• Mở đầu: "Các bạn có bao giờ cảm thấy thế giới người lớn thật kỳ lạ và phức tạp không? Hôm nay, mình muốn giới thiệu một cuốn sách nhỏ bé nhưng chứa đựng cả một vũ trụ triết lý sâu sắc, giúp chúng ta tìm lại đứa trẻ trong sáng bên trong mình, đó chính là 'Hoàng tử bé' của Antoine de Saint-Exupéry."
• Thân bài:
  • Tóm tắt: Kể sơ lược về cuộc gặp gỡ giữa viên phi công và hoàng tử bé trên sa mạc, cùng hành trình của hoàng tử qua các tiểu tinh cầu. Nhấn mạnh vào những cuộc đối thoại đầy ý nghĩa.
  • Điểm đặc sắc: Phân tích hình ảnh con cáo và bài học về "cảm hóa". "Người ta chỉ nhìn rõ bằng trái tim. Cái cốt lõi vô hình trong mắt trần". Phân tích sự phê phán nhẹ nhàng đối với thế giới người lớn qua các nhân vật như ông vua, gã khoe khoang, nhà buôn...
  • Cảm nhận cá nhân: Chia sẻ về việc cuốn sách đã giúp mình nhận ra giá trị của tình bạn đích thực, của sự quan tâm và trách nhiệm. "Chính thời gian mà bạn bỏ ra cho bông hồng của bạn đã khiến bông hồng của bạn trở nên quan trọng đến thế". Liên hệ với các mối quan hệ trong cuộc sống của chính mình.
• Kết luận: "'Hoàng tử bé' không chỉ là một câu chuyện cho trẻ em, mà là một bài học cho tất cả những ai đã, đang và sẽ làm người lớn. Mình tin rằng, sau khi gấp lại trang sách cuối cùng, mỗi chúng ta sẽ có một góc nhìn khác về cuộc sống, về tình yêu và về những điều thực sự quan trọng. Hãy tìm đọc và để hoàng tử bé sưởi ấm tâm hồn bạn nhé!"

2. Hoạt động 2: Thảo luận "Làm thế nào để lan tỏa tình yêu sách và phát triển văn hóa đọc?"

Đây là một cuộc thảo luận mở, đòi hỏi sự đóng góp ý kiến từ tất cả mọi người. Để buổi thảo luận hiệu quả, chúng ta cần phân tích vấn đề một cách đa chiều.

a. Phân tích thực trạng đọc sách của giới trẻ hiện nay

• Thuận lợi:
  • Nguồn sách phong phú: Có nhiều lựa chọn từ sách giấy, sách điện tử (ebook), sách nói (audiobook).
  • Tiếp cận dễ dàng: Có thể mua sách online, đọc trên các thiết bị di động, tham gia các cộng đồng đọc sách trên mạng xã hội.
  • Nhiều tác giả trẻ, tác phẩm mới: Nội dung sách ngày càng đa dạng, gần gũi hơn với thị hiếu của giới trẻ.
• Khó khăn và thách thức:
  • Sự cạnh tranh của các phương tiện giải trí khác: Mạng xã hội, game online, video ngắn (Tiktok, Reels) chiếm phần lớn thời gian rảnh rỗi.
  • Thiếu sự định hướng: Nhiều bạn trẻ không biết nên bắt đầu đọc từ đâu, chọn sách gì cho phù hợp.
  • Áp lực học tập: Quỹ thời gian dành cho việc đọc sách giải trí, mở rộng kiến thức bị hạn chế.
  • Thói quen đọc lướt, đọc nhanh: Do ảnh hưởng từ mạng xã hội, nhiều bạn mất đi khả năng đọc sâu, đọc chậm để suy ngẫm.

b. Đề xuất các giải pháp cụ thể và khả thi

Từ việc phân tích thực trạng, chúng ta có thể đưa ra những giải pháp hành động. Các giải pháp nên được chia theo từng cấp độ:

1. Từ mỗi cá nhân học sinh:
   • Xây dựng thói quen "15 phút đọc sách mỗi ngày": Bắt đầu từ những khoảng thời gian nhỏ và duy trì đều đặn.
   • Luôn mang theo một cuốn sách: Tận dụng thời gian chờ xe, giờ giải lao để đọc vài trang sách.
   • Chia sẻ về sách mình đọc: Viết một bài review ngắn trên Facebook, giới thiệu cho bạn bè, thảo luận về sách với người thân. Hành động nhỏ này có sức lan tỏa rất lớn.
   • Đặt mục tiêu đọc sách: Ví dụ, đặt mục tiêu đọc 1-2 cuốn sách mỗi tháng.
2. Trong phạm vi lớp học, trường học:
   • Thành lập Câu lạc bộ Sách: Tổ chức các buổi sinh hoạt định kỳ, thảo luận về sách, mời diễn giả nói chuyện, tổ chức các cuộc thi viết cảm nhận.
   • Xây dựng "Tủ sách lớp học": Mỗi bạn đóng góp một cuốn sách hay để tạo thành một tủ sách chung, mọi người có thể mượn đọc và trao đổi.
   • Tổ chức các sự kiện về sách: Ví dụ như "Ngày hội đổi sách", "Phiên tòa văn học" (tranh luận về nhân vật), cuộc thi thiết kế bìa sách.
   • Tích hợp giới thiệu sách vào giờ sinh hoạt lớp: Mỗi tuần dành 5-10 phút để một bạn giới thiệu một cuốn sách hay.
3. Vai trò của gia đình và xã hội:
   • Gia đình: Cha mẹ làm gương trong việc đọc sách, tạo không gian đọc yên tĩnh, tặng sách cho con vào các dịp đặc biệt, cùng con thảo luận về sách đã đọc.
   • Nhà trường và thư viện: Cần thường xuyên cập nhật sách mới, tạo không gian thư viện thân thiện, sáng tạo để thu hút học sinh.

III. Mở rộng và nâng cao: Xây dựng kế hoạch đọc sách cá nhân

Để biến tình yêu sách thành hành động bền vững, việc xây dựng một kế hoạch đọc sách cá nhân là vô cùng cần thiết. Nó giống như một tấm bản đồ giúp em chinh phục thế giới tri thức một cách khoa học và hiệu quả.

1. Tại sao cần có kế hoạch đọc sách?

• Đọc có mục đích: Giúp em xác định rõ mình đọc để làm gì (giải trí, học tập, phát triển kỹ năng), từ đó chọn sách phù hợp và tập trung hơn.
• Tiết kiệm thời gian: Tránh tình trạng đọc lan man, đứng núi này trông núi nọ, hoặc mua sách về nhưng không bao giờ đọc.
• Theo dõi tiến độ: Giúp em nhìn lại hành trình đọc của mình, tạo động lực và cảm giác thành tựu khi hoàn thành các mục tiêu đã đề ra.
• Cân bằng các lĩnh vực: Đảm bảo em không chỉ đọc một thể loại duy nhất mà có sự đa dạng hóa, làm phong phú thêm kiến thức và góc nhìn.

2. Các bước xây dựng kế hoạch đọc sách cá nhân

Các em có thể kẻ một bảng đơn giản trong sổ tay hoặc dùng các ứng dụng ghi chú để lập kế hoạch.

1. Bước 1: Xác định mục tiêu đọc sách (Theo quý hoặc theo năm)

   Hãy tự hỏi bản thân: "Trong 3 tháng tới, mình muốn cải thiện điều gì thông qua việc đọc?"

   Ví dụ:

   • Mục tiêu 1: Cải thiện điểm môn Văn (Đọc thêm tác phẩm văn học kinh điển Việt Nam và thế giới).
   • Mục tiêu 2: Tìm hiểu về lĩnh vực Lịch sử (Đọc sách về các giai đoạn lịch sử Việt Nam).
   • Mục tiêu 3: Rèn luyện kỹ năng giao tiếp (Đọc sách kỹ năng mềm).
   • Mục tiêu 4: Giải trí (Đọc truyện trinh thám, khoa học viễn tưởng).
2. Bước 2: Lập danh sách sách muốn đọc (Reading List)

   Dựa vào mục tiêu, hãy tìm kiếm và liệt kê những cuốn sách cụ thể. Em có thể tìm gợi ý từ thầy cô, bạn bè, các trang review sách uy tín.

   Ví dụ cho các mục tiêu trên:

   • Văn học: "Số đỏ" (Vũ Trọng Phụng), "Nhà giả kim" (Paulo Coelho).
   • Lịch sử: "Việt Nam sử lược" (Trần Trọng Kim), "Lĩnh Nam chích quái".
   • Kỹ năng: "Đắc nhân tâm" (Dale Carnegie).
   • Giải trí: "Phía sau nghi can X" (Higashino Keigo).
3. Bước 3: Phân bổ thời gian và đặt lịch đọc

   Hãy thực tế với quỹ thời gian của mình. Đừng đặt mục tiêu quá cao. Cam kết dành ra ít nhất 15-30 phút mỗi ngày cho việc đọc. Đặt lịch cụ thể, ví dụ: "Đọc sách từ 9:30 PM - 10:00 PM mỗi tối trước khi ngủ".

4. Bước 4: Ghi chép và tổng kết (Nhật ký đọc sách)

   Đây là bước quan trọng để biến kiến thức của sách thành kiến thức của mình. Sau khi đọc xong một cuốn sách, hãy dành thời gian ghi lại:

   • Tóm tắt ngắn gọn nội dung.
   • Những ý tưởng, trích dẫn tâm đắc nhất.
   • Bài học rút ra cho bản thân.
   • Đánh giá, chấm điểm cho cuốn sách.

C. CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Để củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng, các em hãy suy nghĩ và trả lời các câu hỏi sau:

1. Câu 1: Theo em, trong bối cảnh bùng nổ thông tin và sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), vai trò của việc đọc sách sâu (đọc các tác phẩm có giá trị, đòi hỏi sự suy ngẫm) thay đổi như thế nào? Tại sao việc này lại càng trở nên quan trọng?

   Gợi ý trả lời:

   • Phân tích sự khác biệt giữa việc tiếp nhận thông tin rời rạc, nhanh trên mạng và việc đọc sâu một cuốn sách.
   • Nêu bật vai trò của đọc sách sâu trong việc rèn luyện tư duy phản biện, khả năng tập trung, sự sáng tạo và nuôi dưỡng cảm xúc – những điều mà AI khó có thể thay thế.
   • Khẳng định sách giúp con người làm chủ công nghệ thay vì bị công nghệ chi phối.

2. Câu 2: Hãy xây dựng một kế hoạch chi tiết để tổ chức sự kiện "Ngày hội đọc sách" tại lớp học của em. Kế hoạch cần nêu rõ mục tiêu, đối tượng, thời gian, địa điểm, nội dung các hoạt động và cách thức quảng bá sự kiện.

   Gợi ý trả lời:

   • Mục tiêu: Lan tỏa tình yêu sách, tạo sân chơi tri thức...
   • Nội dung hoạt động: Có thể bao gồm các phần như: Giới thiệu sách hay, Đố vui văn học, Đổi sách cho nhau, Vẽ tranh theo nội dung sách...
   • Phân công nhiệm vụ: Ai phụ trách trang trí, ai làm MC, ai chuẩn bị câu hỏi...
   • Dự kiến kết quả: Mong muốn các bạn tham gia nhiệt tình, có thêm nhiều cuốn sách mới để đọc...

3. Câu 3: Viết một đoạn văn (khoảng 300-400 từ) giới thiệu về một cuốn sách đã giúp em vượt qua một khó khăn hoặc thay đổi một thói quen xấu của bản thân.

   Gợi ý trả lời:

   • Giới thiệu cuốn sách và vấn đề em đang gặp phải trước khi đọc nó.
   • Trình bày cụ thể nội dung, chi tiết hoặc bài học nào trong sách đã tác động mạnh mẽ đến em.
   • Kể lại quá trình em đã áp dụng bài học đó vào cuộc sống và kết quả đạt được.
   • Khẳng định lại giá trị của cuốn sách đối với sự trưởng thành của bản thân.

D. KẾT LUẬN & TÓM TẮT

Bài học Về đích: Ngày hội với sách đã khép lại, nhưng hành trình khám phá tri thức qua những trang sách của chúng ta thì chỉ mới bắt đầu. Qua bài học này, chúng ta đã cùng nhau khẳng định lại tầm quan trọng không thể thay thế của văn hóa đọc, từ việc bồi đắp cho tâm hồn cá nhân đến việc góp phần xây dựng một xã hội văn minh. Các em đã được trang bị những phương pháp cụ thể để giới thiệu một cuốn sách tâm đắc, thảo luận các giải pháp lan tỏa tình yêu đọc và quan trọng hơn cả là biết cách xây dựng một kế hoạch đọc sách cho riêng mình. Hãy nhớ rằng, mỗi cuốn sách mở ra là một cánh cửa đến với một thế giới mới. Chúc các em luôn giữ được ngọn lửa đam mê với sách và biến việc đọc trở thành một người bạn đồng hành tri kỷ trên mọi nẻo đường tương lai.