Soạn bài Giới thiệu (Nói và nghe) - Ngữ văn - Lớp 10 - Kết nối tri thức

A. Phần mở đầu: Tầm quan trọng của kỹ năng giới thiệu

Chào các bạn học sinh! Kỹ năng giới thiệu là một trong những kỹ năng giao tiếp quan trọng nhất trong cuộc sống hiện đại. Dù bạn muốn giới thiệu một cuốn sách hay, một bộ phim hấp dẫn, một di tích lịch sử hay thậm chí là giới thiệu bản thân trong một cuộc phỏng vấn, khả năng trình bày thông tin một cách rõ ràng, logic và cuốn hút luôn là chìa khóa dẫn đến thành công. Bài học hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau soạn bài Giới thiệu trong phần Nói và nghe, trang 85, sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức. Qua bài học này, các bạn sẽ nắm vững quy trình chuẩn bị và trình bày một bài giới thiệu hiệu quả, biết cách đánh giá và nhận xét bài nói của bạn bè, từ đó tự tin thể hiện quan điểm và kiến thức của mình trước đám đông.

B. Nội dung chính: Hướng dẫn chi tiết kỹ năng giới thiệu

1. Yêu cầu đối với bài nói giới thiệu

Để có một bài nói giới thiệu thành công, chúng ta cần đáp ứng một số yêu cầu cơ bản nhưng vô cùng quan trọng. Đây là nền tảng để xây dựng nội dung và phong thái trình bày.

a. Về nội dung

• Xác định rõ đối tượng: Bạn cần giới thiệu về cái gì? Đó có thể là một cuốn sách, một tác phẩm nghệ thuật (bức tranh, bài hát, bộ phim), hay một di tích lịch sử, một danh lam thắng cảnh. Việc xác định rõ đối tượng giúp bạn tập trung thu thập thông tin và xây dựng dàn ý chính xác.
• Thông tin đầy đủ và chính xác: Nội dung giới thiệu phải cung cấp được những thông tin cốt lõi, đáng tin cậy về đối tượng. Ví dụ, giới thiệu sách phải có tên tác giả, nội dung chính, giá trị nghệ thuật. Giới thiệu di tích phải có lịch sử hình thành, đặc điểm kiến trúc, ý nghĩa văn hóa.
• Nêu bật được điểm đặc sắc, hấp dẫn: Một bài giới thiệu hay không chỉ liệt kê thông tin. Nó cần chỉ ra được điều gì làm cho đối tượng đó trở nên đặc biệt, đáng chú ý. Đó là "linh hồn" của bài nói, khơi gợi sự tò mò và hứng thú của người nghe.
• Bày tỏ quan điểm, cảm nhận cá nhân: Đừng chỉ là một người truyền tin. Hãy thể hiện suy nghĩ, tình cảm, sự đánh giá của riêng bạn về đối tượng. Chính yếu tố này tạo nên sự khác biệt và dấu ấn cá nhân cho bài nói của bạn.

b. Về hình thức và kỹ năng trình bày

• Bố cục rõ ràng: Bài nói cần có ba phần mạch lạc: Mở đầu (giới thiệu chung, tạo sự chú ý), Nội dung chính (trình bày các thông tin, đặc điểm), và Kết luận (tóm tắt, nêu cảm nghĩ, kêu gọi).
• Ngôn ngữ phù hợp: Sử dụng ngôn từ trong sáng, dễ hiểu, phù hợp với đối tượng người nghe. Có thể kết hợp ngôn ngữ hình thể (ánh mắt, cử chỉ, dáng điệu) để tăng tính biểu cảm và tương tác.
• Giọng nói truyền cảm: Điều chỉnh âm lượng, tốc độ, ngữ điệu linh hoạt để làm nổi bật những điểm quan trọng và duy trì sự tập trung của người nghe. Tránh nói đều đều như trả bài.
• Sử dụng phương tiện hỗ trợ (nếu có): Tranh ảnh, video, slide trình chiếu... là những công cụ đắc lực giúp bài nói sinh động và trực quan hơn. Tuy nhiên, cần sử dụng hợp lý, tránh lạm dụng gây mất tập trung.

2. Hướng dẫn chuẩn bị bài nói

"Chuẩn bị kỹ lưỡng là đã thành công một nửa". Quá trình chuẩn bị quyết định rất lớn đến chất lượng bài nói của bạn. Hãy tuân thủ các bước sau:

a. Bước 1: Lựa chọn đề tài

Sách giáo khoa đưa ra hai lựa chọn:

1. Giới thiệu một cuốn sách truyền cảm hứng, giúp bạn sống có ích, có mục tiêu.
2. Giới thiệu một tác phẩm nghệ thuật (truyện, thơ, phim, tranh, tượng...) theo lựa chọn cá nhân.

Mẹo chọn đề tài: Hãy chọn đối tượng mà bạn thực sự yêu thích và có hiểu biết sâu sắc. Niềm đam mê của bạn sẽ là "ngọn lửa" truyền cảm hứng cho người nghe. Ví dụ, nếu bạn ấn tượng mạnh với cuốn "Đắc nhân tâm", hãy chọn nó. Nếu bạn say mê vẻ đẹp của "Truyện Kiều", đừng ngần ngại giới thiệu về tác phẩm này.

b. Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

Sau khi có đề tài, hãy bắt đầu quá trình "xây dựng" nội dung. Hãy đặt và trả lời các câu hỏi sau:

Ví dụ với đề tài: Giới thiệu cuốn sách "Tôi tài giỏi, bạn cũng thế!" của Adam Khoo

• Mở đầu:
  • Bạn biết đến cuốn sách này như thế nào?
  • Ấn tượng ban đầu của bạn là gì? (Tên sách gây tò mò? Bìa sách hấp dẫn?)
  • Giới thiệu khái quát: Đây là cuốn sách về kỹ năng học tập hiệu quả dành cho học sinh, sinh viên.
• Nội dung chính:
  • Tác giả là ai? (Adam Khoo - một triệu phú trẻ tuổi người Singapore, từng là một học sinh kém nhưng đã vươn lên nhờ thay đổi phương pháp học tập). Chi tiết này rất truyền cảm hứng.
  • Nội dung cốt lõi của sách là gì? (Không phải là sách lý thuyết suông, mà là cẩm nang hướng dẫn các phương pháp học tập cụ thể: Sơ đồ tư duy, Trí nhớ siêu đẳng, Quản lý thời gian...).
  • Điểm gì ở cuốn sách khiến bạn tâm đắc nhất? (Ví dụ: phương pháp đọc nhanh giúp tiết kiệm thời gian, kỹ thuật ghi nhớ bằng hình ảnh và câu chuyện giúp nhớ kiến thức Lịch sử dễ dàng...). Hãy kể một trải nghiệm cá nhân khi áp dụng phương pháp đó.
  • Giá trị cuốn sách mang lại là gì? (Không chỉ là kiến thức, mà là sự thay đổi tư duy: tin vào tiềm năng bản thân, truyền cảm hứng để hành động, giúp việc học trở nên thú vị hơn).
• Kết luận:
  • Tóm tắt lại giá trị lớn nhất của cuốn sách.
  • Khẳng định lại cảm nhận, đánh giá của bản thân.
  • Lời khuyên hoặc khuyến khích mọi người tìm đọc ("Nếu bạn đang cảm thấy bế tắc trong học tập, hãy thử tìm đến 'Tôi tài giỏi, bạn cũng thế!', biết đâu bạn sẽ tìm thấy chìa khóa cho riêng mình.").

c. Bước 3: Luyện tập trình bày

Viết ra dàn ý chi tiết là chưa đủ. Bạn cần luyện tập để biến con chữ thành lời nói sinh động.

• Tập nói một mình: Đứng trước gương và trình bày. Quan sát cử chỉ, nét mặt, ánh mắt của chính mình để điều chỉnh.
• Ghi âm hoặc quay video: Nghe lại giọng nói của mình để nhận ra các lỗi về phát âm, tốc độ, ngữ điệu. Xem lại video để biết mình có di chuyển hợp lý không, có mắc các tật như gãi đầu, rung chân không.
• Tập nói trước nhóm bạn: Đây là bước quan trọng nhất. Bạn bè sẽ cho bạn những nhận xét khách quan từ góc độ người nghe. Họ có thấy bài nói của bạn nhàm chán không? Có đoạn nào khó hiểu không?
• Kiểm soát thời gian: Đảm bảo bài nói của bạn nằm trong khung thời gian cho phép (thường là 5-7 phút). Dùng đồng hồ bấm giờ khi luyện tập để điều chỉnh độ dài nội dung cho phù hợp.

3. Hướng dẫn trình bày và đánh giá bài nói

a. Trình bày bài nói trên lớp

Khi đến lượt trình bày, hãy nhớ những điều sau:

• Tự tin: Hít thở sâu. Nhớ rằng bạn đã chuẩn bị rất kỹ. Sự tự tin chiếm 50% thành công.
• Giao tiếp bằng mắt: Đừng chỉ nhìn vào một điểm hay nhìn xuống giấy. Hãy nhìn bao quát cả lớp, tạo sự kết nối với từng người nghe.
• Sử dụng ngôn ngữ cơ thể: Sử dụng tay để minh họa, di chuyển nhẹ nhàng trên bục giảng. Một nụ cười thân thiện sẽ giúp không khí trở nên thoải mái hơn.
• Tương tác với người nghe: Có thể bắt đầu bằng một câu hỏi, hoặc kết thúc bằng việc hỏi xem có ai có câu hỏi không. Điều này biến bài nói một chiều thành cuộc đối thoại.

b. Lắng nghe và nhận xét bài nói của bạn

Khi là người nghe, vai trò của bạn cũng rất quan trọng. Lắng nghe tích cực và đưa ra nhận xét mang tính xây dựng giúp bạn của mình tiến bộ. Sách giáo khoa trang 86 đã cung cấp một bảng kiểm rất hữu ích. Hãy dựa vào đó để đánh giá:

Bảng kiểm đánh giá kỹ năng giới thiệu một cuốn sách/tác phẩm nghệ thuật

Lưu ý khi nhận xét: Hãy bắt đầu bằng một lời khen (VD: "Mình rất thích phần... của bạn"), sau đó mới đưa ra góp ý một cách nhẹ nhàng, cụ thể (VD: "Tuy nhiên, mình nghĩ nếu bạn... thì bài nói sẽ còn tốt hơn nữa"). Mục tiêu là giúp đỡ, không phải chỉ trích.

C. Bài tập thực hành

Để củng cố kỹ năng vừa học, các bạn hãy chọn một trong hai đề tài dưới đây và chuẩn bị một bài nói giới thiệu hoàn chỉnh (khoảng 5 phút). Hãy lập dàn ý chi tiết và luyện tập theo các bước đã hướng dẫn.

1. Đề 1: Giới thiệu một cuốn sách đã thay đổi suy nghĩ hoặc truyền cho bạn một nguồn cảm hứng lớn lao (ví dụ: Hạt giống tâm hồn, Nhà giả kim, Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ...).

   Gợi ý dàn ý:

   • Mở đầu: Dẫn dắt vào cuốn sách và lý do bạn chọn nó.
   • Nội dung: Giới thiệu tác giả, tóm tắt câu chuyện/nội dung chính. Phân tích bài học hoặc thông điệp sâu sắc nhất mà bạn rút ra. Kể một chi tiết hoặc nhân vật khiến bạn ấn tượng và giải thích tại sao.
   • Kết luận: Khẳng định lại giá trị của cuốn sách và khuyến khích mọi người tìm đọc.
2. Đề 2: Giới thiệu một tác phẩm nghệ thuật mà bạn yêu thích (một bài hát, một bộ phim, một bức tranh...).

   Gợi ý dàn ý (với một bộ phim):

   • Mở đầu: Giới thiệu tên phim, đạo diễn, thể loại và ấn tượng chung của bạn.
   • Nội dung: Tóm tắt ngắn gọn nội dung phim (tránh tiết lộ hết tình tiết quan trọng). Phân tích những yếu tố làm nên thành công của bộ phim (kịch bản, diễn xuất, hình ảnh, âm nhạc...). Nêu bật thông điệp, ý nghĩa nhân văn mà bộ phim truyền tải.
   • Kết luận: Chia sẻ cảm xúc của bạn sau khi xem phim và lý do tại sao bạn nghĩ mọi người nên xem nó.

D. Kết luận & Tóm tắt

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu toàn bộ quy trình để thực hiện một bài nói giới thiệu hiệu quả. Từ việc xác định yêu cầu, lựa chọn đề tài, xây dựng dàn ý, luyện tập cho đến cách trình bày và đánh giá, mỗi bước đều đóng vai trò quan trọng. Hãy nhớ rằng, kỹ năng nói trước công chúng không phải là một tài năng thiên bẩm mà là kết quả của sự rèn luyện. Đừng ngần ngại thực hành, đừng sợ mắc lỗi. Mỗi lần bạn đứng trước mọi người để chia sẻ một điều tâm đắc, bạn không chỉ đang cung cấp thông tin mà còn đang kết nối, truyền cảm hứng và trưởng thành hơn. Chúc các bạn sẽ có những bài giới thiệu thật thành công và ấn tượng!