Soạn bài Giới thiệu (Nói và nghe) - Ngữ văn - Lớp 6 - Kết nối tri thức

A. PHẦN MỞ ĐẦU

Chào các em học sinh thân mến! Trong cuộc sống, chúng ta luôn cần giao tiếp và kết nối với mọi người. Kỹ năng "Giới thiệu bản thân" chính là chiếc chìa khóa đầu tiên mở ra những mối quan hệ mới, dù là với bạn bè trong lớp, thầy cô, hay trong bất kỳ hoạt động tập thể nào. Một lời giới thiệu hay không chỉ cung cấp thông tin mà còn thể hiện được cá tính và sự tự tin của các em. Bài học hôm nay sẽ trang bị cho các em những kiến thức và kỹ năng cần thiết, từ khâu chuẩn bị, thực hành cho đến cách tương tác sau khi nói. Sau bài học này, các em sẽ có thể tự tin xây dựng một bài giới thiệu ấn tượng, chân thành và hiệu quả, sẵn sàng cho mọi tình huống giao tiếp trong học tập và cuộc sống.

B. NỘI DUNG CHÍNH

1. Chuẩn bị trước khi nói: Nền tảng của sự tự tin

Ông cha ta có câu "Đầu xuôi đuôi lọt". Sự chuẩn bị kỹ càng chính là bước quan trọng nhất, quyết định đến 90% thành công của một bài giới thiệu. Khi chuẩn bị tốt, các em sẽ cảm thấy tự tin, nói năng lưu loát và truyền tải thông điệp hiệu quả hơn.

1.1. Xác định mục đích, đối tượng và không gian giới thiệu

Trước khi viết ra bất kỳ điều gì, hãy tự hỏi mình ba câu hỏi quan trọng sau:

Mục đích nói: "Mình giới thiệu để làm gì?"

Mục đích sẽ quyết định nội dung và giọng điệu của bài nói. Hãy xác định rõ mục tiêu của mình.

• Để làm quen với bạn mới trong lớp: Cần sự thân thiện, cởi mở, chia sẻ những sở thích chung.
• Để ra mắt trước thầy cô và cả lớp ngày đầu năm học: Cần sự nghiêm túc, lễ phép nhưng vẫn thể hiện được cá tính riêng.
• Để ứng tuyển vào một câu lạc bộ (CLB) của trường: Cần nhấn mạnh vào những điểm mạnh, kỹ năng, và sự nhiệt huyết phù hợp với tiêu chí của CLB.
• Để trình bày trong một cuộc thi: Cần sự trang trọng, ấn tượng và thể hiện được sự hiểu biết về chủ đề.

Đối tượng nghe: "Ai sẽ nghe mình nói?"

Hiểu rõ người nghe giúp các em lựa chọn ngôn từ và cách thể hiện phù hợp.

• Bạn bè đồng trang lứa: Có thể dùng ngôn ngữ gần gũi, dí dỏm, tự nhiên.
• Thầy cô, người lớn tuổi: Cần dùng ngôn từ trang trọng, lễ phép, thể hiện sự tôn trọng.
• Một đám đông lớn, đa dạng: Cần nói to, rõ ràng, nội dung súc tích và dễ hiểu với số đông.

Không gian nói: "Mình sẽ nói ở đâu?"

Không gian ảnh hưởng đến cách các em trình bày và tương tác.

• Trong lớp học thân quen: Không khí gần gũi, có thể thoải mái và tự nhiên hơn.
• Trên sân khấu, trước toàn trường: Không gian lớn, trang trọng, đòi hỏi sự tự tin, phong thái đĩnh đạc và âm lượng đủ lớn.
• Trong một buổi sinh hoạt nhóm nhỏ: Không khí ấm cúng, có thể tương tác gần hơn với mọi người.

1.2. Tìm ý và sắp xếp ý: Xây dựng dàn bài chi tiết

Sau khi đã xác định rõ "3 yếu tố vàng" ở trên, các em bắt đầu quá trình xây dựng nội dung cho bài giới thiệu của mình.

Tìm ý cho bài giới thiệu

Hãy lấy một tờ giấy nháp và viết ra tất cả những gì các em nghĩ có thể đưa vào bài nói. Đừng ngần ngại, cứ viết tự do theo phương pháp "brainstorm" (công não).

Gợi ý các ý tưởng:

• Thông tin cơ bản: Họ và tên, lớp, trường. Đây là phần không thể thiếu.
• Sở thích, đam mê: Đọc sách, chơi thể thao (bóng đá, cầu lông), vẽ, nghe nhạc, chơi game... Điều này giúp bạn bè tìm thấy điểm chung với em.
• Điểm mạnh, điểm yếu: Ví dụ: "Mình khá giỏi môn Toán nhưng lại hơi rụt rè khi nói trước đám đông". Sự chân thành luôn được đánh giá cao.
• Một kỷ niệm hoặc câu chuyện nhỏ đáng nhớ: Một câu chuyện ngắn gọn về mùa hè vừa qua, về lần đầu tiên đạt điểm 10... sẽ khiến bài giới thiệu sinh động hơn.
• Ước mơ, mục tiêu trong tương lai: Trở thành bác sĩ, kỹ sư, giáo viên... Điều này cho thấy em là người có định hướng.
• Mong muốn khi tham gia vào tập thể: "Mình mong muốn được làm quen với tất cả các bạn và cùng nhau xây dựng một lớp đoàn kết".

Sắp xếp các ý thành một dàn bài logic

Một bài giới thiệu hiệu quả luôn có cấu trúc 3 phần rõ ràng: Mở đầu, Nội dung chính, và Kết thúc. Việc sắp xếp các ý đã tìm được vào cấu trúc này sẽ giúp bài nói của em mạch lạc, dễ theo dõi.

1.3. Luyện tập: Chìa khóa vàng của sự trôi chảy

Đừng bao giờ bỏ qua bước này! Luyện tập giúp các em làm chủ nội dung, điều chỉnh thời gian và tăng cường sự tự tin.

Luyện tập một mình

• Nói trước gương: Đây là cách tuyệt vời để quan sát ngôn ngữ cơ thể, nụ cười, ánh mắt của chính mình. Hãy tự điều chỉnh để trông tự tin và thân thiện nhất.
• Ghi âm hoặc quay video: Nghe lại giọng nói của mình giúp em nhận ra mình nói có quá nhanh, quá nhỏ hay không. Xem lại video giúp em đánh giá tổng thể phong thái trình bày.
• Bấm giờ: Đảm bảo bài giới thiệu của em nằm trong khoảng thời gian cho phép (thường từ 1-3 phút). Cắt bớt những chi tiết rườm rà nếu cần.

Luyện tập theo cặp/nhóm

• Nhờ bạn bè hoặc người thân lắng nghe: Họ sẽ đóng vai trò là những khán giả đầu tiên và cho em những nhận xét quý giá.
• Hỏi xin góp ý cụ thể: Đừng chỉ hỏi "Thấy thế nào?", hãy hỏi "Giọng nói của mình đã đủ to rõ chưa?", "Phần nào trong bài giới thiệu của mình thú vị nhất?", "Có chỗ nào khó hiểu không?".

2. Thực hành nói và trình bày: Tỏa sáng trước mọi người

Đây là lúc các em thể hiện thành quả của quá trình chuẩn bị. Hãy hít một hơi thật sâu, mỉm cười và bắt đầu!

2.1. Mở đầu: Gây ấn tượng trong 30 giây đầu tiên

Ấn tượng ban đầu là vô cùng quan trọng. Một khởi đầu tốt sẽ thu hút sự chú ý và tạo thiện cảm với người nghe.

Lời chào và tự giới thiệu cơ bản

Đây là cách an toàn và phổ biến nhất. Luôn bắt đầu bằng một lời chào phù hợp với đối tượng nghe.

Ví dụ: "Em chào cô và tất cả các bạn. Em tên là Nguyễn Văn An, học sinh lớp 6A1. Em rất vui khi được học chung với mọi người trong năm học này."

Sử dụng câu hỏi hoặc một câu chuyện ngắn

Nếu muốn bài giới thiệu độc đáo hơn, các em có thể thử những cách sau:

• Bắt đầu bằng một câu hỏi: "Chào mọi người, có ai ở đây thích đọc truyện trinh thám giống mình không ạ?" Cách này tạo ra sự tương tác ngay từ đầu.
• Bắt đầu bằng một câu chuyện thú vị: "Mùa hè vừa rồi, mình đã có một trải nghiệm khó quên là lần đầu tiên tự tay trồng một cái cây. Và mình nhận ra mình rất yêu thiên nhiên. Mình là Trần Bích Ngọc, thành viên mới của lớp chúng ta."

2.2. Triển khai: Chia sẻ thông tin một cách mạch lạc và cuốn hút

Đây là phần thân bài, nơi các em chia sẻ những thông tin đã chuẩn bị trong dàn ý. Hãy nói một cách tự nhiên, đừng cố gắng học thuộc lòng từng chữ.

Giới thiệu thông tin cá nhân

Sau phần mở đầu, hãy nhắc lại các thông tin cơ bản một cách rõ ràng. Các em có thể bổ sung thêm về nơi ở hoặc trường tiểu học cũ để bạn bè dễ dàng kết nối.

Chia sẻ sở thích, đam mê

Đây là phần giúp các em thể hiện cá tính. Thay vì chỉ liệt kê, hãy kể một chút về nó.

Thay vì nói: "Em thích đọc sách."

Hãy thử nói: "Mình là một 'mọt sách' chính hiệu. Cuốn sách gối đầu giường của mình là 'Dế Mèn phiêu lưu ký'. Mình luôn bị cuốn hút bởi những cuộc phiêu lưu kỳ thú trong từng trang sách."

Nói về ước mơ, dự định

Chia sẻ về ước mơ cho thấy em là người có chí hướng và suy nghĩ tích cực. Điều này sẽ truyền cảm hứng cho người nghe.

Ví dụ: "Ước mơ của em sau này là trở thành một lập trình viên để tạo ra những phần mềm học tập thú vị cho các bạn học sinh."

2.3. Kết thúc: Để lại dấu ấn tốt đẹp

Lời kết thúc cũng quan trọng không kém gì phần mở đầu. Nó cần ngắn gọn, tích cực và thân thiện.

Tóm tắt và gửi lời cảm ơn

Đây là cách kết thúc lịch sự và trang trọng.

Ví dụ: "Trên đây là một vài chia sẻ về bản thân em. Em rất mong sẽ nhận được sự giúp đỡ của cô và các bạn. Em xin chân thành cảm ơn mọi người đã lắng nghe."

Bày tỏ mong muốn kết nối

Cách kết thúc này thể hiện sự cởi mở và thân thiện.

Ví dụ: "Mình rất thích chơi cờ vua và mong sẽ tìm được 'kỳ phùng địch thủ' trong lớp mình. Cảm ơn các bạn đã lắng nghe, rất vui được làm quen với tất cả mọi người!"

3. Kỹ năng bổ trợ khi giới thiệu: Sức mạnh của giao tiếp phi ngôn từ

Những gì em nói rất quan trọng, nhưng cách em nói còn quan trọng hơn. Ngôn ngữ cơ thể và giọng nói chiếm một phần lớn trong việc truyền tải thông điệp.

3.1. Ngôn ngữ cơ thể (Phi ngôn từ)

Ngôn ngữ cơ thể là những thông điệp thầm lặng mà em gửi đến người nghe thông qua dáng điệu, cử chỉ, ánh mắt.

Giao tiếp bằng mắt (eye contact)

Đây là kỹ năng quan trọng nhất. Nhìn vào mắt người nghe cho thấy sự tự tin, chân thành và tôn trọng. Hãy cố gắng nhìn bao quát cả lớp, dừng lại ở một vài bạn trong vài giây rồi chuyển hướng một cách tự nhiên. Đừng nhìn chằm chằm vào một điểm hay nhìn xuống đất.

Tư thế và cử chỉ

• Tư thế: Đứng thẳng lưng, hai chân rộng bằng vai. Điều này không chỉ giúp em trông tự tin mà còn giúp hơi thở đều đặn, giọng nói vang và rõ hơn.
• Cử chỉ tay: Sử dụng tay một cách tự nhiên để minh họa cho lời nói. Tránh khoanh tay trước ngực (tạo cảm giác phòng thủ) hoặc cho tay vào túi quần (trông thiếu nghiêm túc).
• Nụ cười: Một nụ cười chân thành là "vũ khí" mạnh nhất để tạo thiện cảm. Hãy mỉm cười khi bắt đầu và kết thúc bài nói.

3.2. Giọng nói và ngữ điệu

Giọng nói là công cụ để truyền tải cảm xúc và làm cho bài nói trở nên sống động.

Tốc độ và âm lượng

• Âm lượng: Nói đủ lớn để người ngồi cuối lớp cũng có thể nghe rõ. Đừng nói lí nhí trong miệng.
• Tốc độ: Nói với tốc độ vừa phải, có những quãng nghỉ ngắn để lấy hơi và để người nghe kịp suy ngẫm. Nói quá nhanh sẽ khiến người nghe khó theo kịp, còn nói quá chậm sẽ gây buồn ngủ.

Nhấn nhá và cảm xúc

Hãy nhấn mạnh vào những từ khóa quan trọng (tên, sở thích, ước mơ). Thay đổi ngữ điệu lên xuống để bài nói không bị đều đều, đơn điệu. Hãy để sự nhiệt tình và chân thành của em được thể hiện qua giọng nói.

4. Sau khi nói: Lắng nghe và tương tác

Giao tiếp là một quá trình hai chiều. Sau khi em đã giới thiệu xong, vai trò của em chuyển từ người nói sang người nghe.

4.1. Kỹ năng lắng nghe người khác giới thiệu

Hãy là một người nghe lịch sự và tích cực. Điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng mà còn giúp em tìm hiểu về bạn bè của mình.

Tập trung và thể hiện sự quan tâm

Khi bạn khác đang nói, hãy nhìn về phía bạn, gật đầu nhẹ và mỉm cười để cho thấy em đang lắng nghe. Tránh làm việc riêng, nói chuyện hay nhìn đi chỗ khác.

Ghi nhớ thông tin quan trọng

Cố gắng ghi nhớ tên và ít nhất một chi tiết thú vị về mỗi người bạn. Ví dụ: "À, bạn An thích vẽ" hay "Bạn Ngọc có nuôi một chú mèo". Điều này sẽ giúp em bắt chuyện với họ sau này.

4.2. Kỹ năng đặt câu hỏi và phản hồi

Sau khi một người bạn giới thiệu xong, thầy cô có thể khuyến khích cả lớp đặt câu hỏi. Đây là cơ hội tuyệt vời để kết nối.

Đặt câu hỏi gợi mở

Hãy đặt những câu hỏi thể hiện sự quan tâm của em dựa trên những gì bạn vừa chia sẻ.

Ví dụ: Thay vì chỉ hỏi "Bạn thích đọc sách gì?", em có thể hỏi "Bạn vừa nhắc đến 'Dế Mèn phiêu lưu ký', chi tiết nào trong truyện làm bạn ấn tượng nhất?".

Đưa ra lời nhận xét tích cực

Một lời khen chân thành sẽ giúp bạn mình cảm thấy tự tin hơn. Ví dụ: "Mình rất thích cách bạn kể về ước mơ của mình, nó truyền cảm hứng thật đấy!"

C. BÀI TẬP THỰC HÀNH

Lý thuyết sẽ trở nên vô nghĩa nếu không có thực hành. Hãy thử hoàn thành các bài tập nhỏ dưới đây để củng cố kỹ năng của mình nhé!

1. Bài tập 1: Giới thiệu trong 1 phút.

   Hãy soạn và luyện tập một bài giới thiệu về bản thân trong đúng 1 phút để ra mắt các thành viên trong lớp học mới. Dàn ý cần có đủ 3 phần: Mở đầu, Nội dung chính (chọn 1-2 ý đắt giá nhất), Kết thúc.

   Gợi ý: Tập trung vào việc tạo sự thân thiện và cởi mở.

2. Bài tập 2: Giới thiệu để ứng tuyển.

   Tưởng tượng em đang muốn tham gia CLB Sách của trường. Hãy chuẩn bị một bài giới thiệu (khoảng 2 phút) để thuyết phục ban chủ nhiệm CLB. Bài giới thiệu cần nhấn mạnh điều gì?

   Gợi ý: Nhấn mạnh vào niềm đam mê đọc sách, những cuốn sách em yêu thích, và mong muốn được đóng góp cho CLB.

3. Bài tập 3: Quan sát và nhận xét.

   Hãy bắt cặp với một người bạn. Lần lượt từng người sẽ thực hiện bài giới thiệu của mình. Người còn lại có nhiệm vụ quan sát và đưa ra nhận xét theo các tiêu chí sau: Nội dung có rõ ràng không? Giọng nói có to, rõ không? Có giao tiếp bằng mắt không? Cử chỉ, tư thế đã tự tin chưa? Sau đó, hãy đổi vai.

   Gợi ý: Hãy góp ý một cách chân thành và xây dựng, bắt đầu bằng việc khen những điểm bạn đã làm tốt trước khi đề xuất điểm cần cải thiện.

D. KẾT LUẬN & TÓM TẮT

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu toàn bộ quy trình để có một bài giới thiệu bản thân hiệu quả. Các em hãy nhớ rằng, một bài giới thiệu thành công không phải là một bài nói hoàn hảo không tì vết, mà là một bài nói chân thành, tự tin và thể hiện được chính con người em. Kỹ năng giới thiệu là một kỹ năng có thể rèn luyện qua thời gian. Đừng sợ mắc lỗi, hãy coi mỗi lần nói là một cơ hội để học hỏi và tiến bộ. Hãy luôn ghi nhớ 4 bước cốt lõi: Chuẩn bị kỹ càng - Trình bày tự tin - Lắng nghe chân thành - Tương tác tích cực. Chúc các em sẽ luôn tự tin để giới thiệu bản thân và kết nối với thế giới xung quanh!