Soạn bài Quyết định khó khăn nhất - Ngữ văn - Lớp 12 - Cánh diều

A. PHẦN MỞ ĐẦU

Chào các em học sinh lớp 12 thân mến! Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau soạn và phân tích một văn bản vô cùng đặc biệt, giàu tính nhân văn: "Quyết định khó khăn nhất" của tác giả Đa-ni-en Gơ-rin-bớc. Đây không chỉ là một câu chuyện về nghề y mà còn là một bài học sâu sắc về trách nhiệm, lòng dũng cảm và giá trị của sự sống. Trong cuộc đời, ai cũng sẽ phải đối mặt với những lựa chọn mang tính bước ngoặt. Văn bản này sẽ đưa chúng ta vào tình thế của một bác sĩ phải đưa ra một quyết định sinh tử. Qua bài học này, các em sẽ hiểu rõ hơn về vẻ đẹp của y đức, sự phức tạp của những lựa chọn trong đời, đồng thời rèn luyện kỹ năng phân tích tâm lý nhân vật và tình huống truyện. Hãy cùng nhau khám phá nhé!

B. NỘI DUNG CHÍNH

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả Đa-ni-en Gơ-rin-bớc

Đa-ni-en Gơ-rin-bớc (Daniel Greenberg) là một nhà văn, nhà báo và nhà giáo dục người Mỹ. Ông không phải là một nhà văn chuyên viết truyện hư cấu, mà nổi tiếng hơn với các tác phẩm phi hư cấu, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục và phê bình xã hội. Các tác phẩm của ông thường mang tính chiêm nghiệm, đặt ra những vấn đề sâu sắc về con người và cuộc sống. Phong cách viết của ông giản dị, chân thực, tập trung vào việc kể lại những trải nghiệm cá nhân hoặc những câu chuyện có thật để truyền tải thông điệp một cách tự nhiên và thuyết phục. "Quyết định khó khăn nhất" chính là một ví dụ tiêu biểu cho phong cách này, khi ông kể lại một kỉ niệm sâu sắc trong thời gian làm bác sĩ.

2. Tác phẩm "Quyết định khó khăn nhất"

a. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Văn bản "Quyết định khó khăn nhất" là một truyện ngắn, được trích từ một tác phẩm lớn hơn hoặc là một bài viết độc lập của tác giả. Câu chuyện được kể lại từ chính trải nghiệm có thật của tác giả trong những năm tháng ông còn làm việc trong ngành y. Đây là một hồi ức về một ca bệnh hiểm nghèo, nơi ông phải đứng trước một lựa chọn có thể quyết định số phận của hai mạng người. Bối cảnh này tạo nên tính chân thực và sức lay động mạnh mẽ cho câu chuyện.

b. Bố cục văn bản

Văn bản có thể chia thành 3 phần rõ rệt, tương ứng với diễn biến tâm lý của nhân vật "tôi":

• Phần 1 (Từ đầu đến "...tôi không thể nào quên được"): Giới thiệu tình huống truyện. Một sản phụ bị nhiễm trùng nặng, tính mạng nguy kịch, đặt bác sĩ vào tình thế phải lựa chọn cứu mẹ hoặc con.
• Phần 2 (Tiếp theo đến "...một quyết định đúng đắn"): Diễn biến quá trình đấu tranh nội tâm và đưa ra quyết định của bác sĩ. Ông đối mặt với áp lực từ đồng nghiệp, gia đình bệnh nhân và lương tâm nghề nghiệp.
• Phần 3 (Còn lại): Kết quả của quyết định và những suy ngẫm của tác giả. Người mẹ được cứu sống và quyết định của bác sĩ được chứng minh là đúng đắn, nhưng nó vẫn để lại một dấu ấn không thể phai mờ trong tâm trí ông.

c. Tóm tắt văn bản

Câu chuyện kể về một kỉ niệm sâu sắc của nhân vật "tôi" - một bác sĩ trẻ. Ông tiếp nhận một ca bệnh đặc biệt nghiêm trọng: một sản phụ trẻ bị nhiễm trùng nặng, tình trạng sức khỏe vô cùng nguy kịch, trong khi thai nhi vẫn còn trong bụng. Tình thế buộc người bác sĩ phải đứng trước một lựa chọn tàn khốc: cứu mẹ hay cứu con, vì việc cứu cả hai gần như là không thể. Các bác sĩ khác cho rằng nên ưu tiên cứu đứa bé, nhưng nhân vật "tôi" sau một quá trình đấu tranh nội tâm dữ dội, đã quyết định phải cứu người mẹ bằng mọi giá. Ông đã can đảm thực hiện ca phẫu thuật, bất chấp sự phản đối và áp lực. Cuối cùng, người mẹ đã được cứu sống một cách kỳ diệu. Dù quyết định đó là đúng đắn, nó vẫn mãi là "quyết định khó khăn nhất" trong cuộc đời làm nghề của ông.

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1. Phân tích tình huống truyện éo le

Tác giả đã xây dựng một tình huống truyện vô cùng đặc sắc và căng thẳng, mang tính kịch tính cao. Đây là một tình huống giới hạn, đẩy nhân vật vào lằn ranh sinh tử và thử thách cao độ bản lĩnh, trí tuệ và y đức của người bác sĩ.

• Tính éo le: Sự éo le nằm ở chỗ bác sĩ không thể có một lựa chọn hoàn hảo. Ông buộc phải chọn giữa hai sinh mạng quý giá: người mẹ và đứa con chưa chào đời. Cứu người này có thể đồng nghĩa với việc hy sinh người kia. Đây là một bi kịch không lối thoát, một gánh nặng tâm lý khủng khiếp.
• Tính cấp bách: Tình trạng của bệnh nhân ngày càng xấu đi, đòi hỏi một quyết định phải được đưa ra ngay lập tức. Sự chậm trễ có thể khiến cả hai mẹ con đều không qua khỏi. Áp lực thời gian đè nặng lên đôi vai người bác sĩ.
• Sự xung đột: Tình huống truyện tạo ra nhiều tầng xung đột:
  • Xung đột ngoại cảnh: Mâu thuẫn giữa quan điểm của nhân vật "tôi" (ưu tiên cứu mẹ) và các đồng nghiệp (ưu tiên cứu con). Xung đột giữa trách nhiệm của bác sĩ và nỗi đau, sự kỳ vọng của người nhà bệnh nhân (người chồng).
  • Xung đột nội tâm: Đây là xung đột chính và sâu sắc nhất. Trong tâm trí bác sĩ "tôi" diễn ra một cuộc đấu tranh dữ dội giữa lý trí (phán đoán y khoa) và tình cảm (lòng trắc ẩn), giữa nguyên tắc nghề nghiệp và áp lực dư luận, giữa niềm tin vào phán đoán của bản thân và sự hoài nghi.

Tình huống truyện độc đáo này chính là "chất xúc tác" để nhân vật bộc lộ phẩm chất, tính cách và quan niệm nhân sinh của mình, đồng thời làm nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm.

2. Phân tích nhân vật "tôi" (bác sĩ Gơ-rin-bớc)

Nhân vật "tôi" là trung tâm của câu chuyện. Toàn bộ diễn biến được soi chiếu qua lăng kính nội tâm của ông, giúp người đọc thấu hiểu sâu sắc những giằng xé và phẩm chất cao đẹp của một người thầy thuốc.

a. Tình thế khó xử và tâm trạng giằng xé

Khi đối mặt với ca bệnh, tâm trạng của nhân vật "tôi" là một mớ hỗn độn những cảm xúc phức tạp:

• Lo lắng, căng thẳng: Ông nhận thức rõ sự nguy kịch của tình hình. "Sự sống của cô ấy chỉ còn được tính bằng giờ", "tôi thấy mình thật đơn độc". Những chi tiết này cho thấy áp lực khủng khiếp mà ông phải gánh chịu.
• Đấu tranh nội tâm dữ dội: Ông bị giằng xé giữa các lựa chọn. Một bên là ý kiến của các bác sĩ giàu kinh nghiệm hơn, khuyên nên cứu đứa trẻ vì người mẹ gần như vô phương cứu chữa. Một bên là lương tâm và phán đoán của chính ông, mách bảo rằng phải ưu tiên cứu người mẹ. Ông tự hỏi: "Làm sao tôi có thể PRIMARY KEYnhẫn tâm nhìn cô ấy chết dần chết mòn?".
• Cảm giác đơn độc: Quyết định của ông đi ngược lại với số đông, khiến ông cảm thấy cô độc trong cuộc chiến giành giật sự sống cho bệnh nhân. "Tôi cảm thấy gần như tất cả mọi người trong bệnh viện đều chống lại tôi".

b. Quá trình đi đến quyết định: Sự kết hợp giữa lý trí và trái tim

Quyết định của bác sĩ Gơ-rin-bớc không phải là một hành động cảm tính, mà là kết quả của một quá trình phân tích và đấu tranh có cơ sở.

1. Dựa trên y đức và nguyên tắc nghề nghiệp: Nguyên tắc cơ bản nhất của ngành y là cứu người. Đối với ông, người mẹ là một con người đang sống, đang hiện hữu và đang kämpfen để giành giật sự sống. Ông không thể từ bỏ cô ấy. Ông tin rằng "nghĩa vụ của người bác sĩ là phải cứu sống bệnh nhân của mình".
2. Dựa trên phán đoán y khoa cá nhân: Dù còn trẻ, ông có niềm tin vào chẩn đoán của mình. Ông nhận thấy một tia hy vọng mong manh, một cơ hội, dù nhỏ, để cứu sống người mẹ. Đây không phải là sự liều lĩnh mà là sự dũng cảm dựa trên kiến thức và trực giác nghề nghiệp sắc bén.
3. Dựa trên lòng nhân ái và sự đồng cảm sâu sắc: Ông không chỉ xem bệnh nhân là một ca bệnh, mà là một con người với một gia đình đang chờ đợi. Ông nhìn thấy nỗi đau đớn, tuyệt vọng của người chồng, hình dung ra tương lai của đứa trẻ nếu mất mẹ. Chính sự đồng cảm này đã tiếp thêm sức mạnh cho ông, thôi thúc ông phải hành động để bảo vệ sự toàn vẹn của gia đình họ.

Hành động của ông là đỉnh điểm của lòng dũng cảm. Ông đã dám chịu trách nhiệm hoàn toàn cho quyết định của mình, một quyết định đi ngược lại đám đông và có thể hủy hoại sự nghiệp nếu thất bại. Đó là lòng dũng cảm của trách nhiệm.

c. Ý nghĩa của quyết định và bài học rút ra

Cuối cùng, người mẹ đã được cứu sống. Kết quả này khẳng định quyết định của ông là đúng đắn. Tuy nhiên, điều đáng suy ngẫm là dù thành công, ông vẫn gọi đó là "quyết định khó khăn nhất".

• Sự khó khăn không nằm ở kết quả mà ở quá trình: Cái khó nằm ở việc phải lựa chọn trong một tình thế không có phương án vẹn toàn, phải đối mặt với áp lực tâm lý và rủi ro nghề nghiệp cực lớn.
• Dấu ấn không phai mờ: Ký ức về ca bệnh này mãi ám ảnh ông, cho thấy sức nặng của trách nhiệm mà một người bác sĩ phải mang. Mỗi quyết định của họ đều liên quan đến sinh mạng con người.
• Bài học về sự sống: Câu chuyện khẳng định giá trị thiêng liêng của sự sống. Mọi sinh mạng đều quý giá và đáng được trân trọng, đấu tranh để bảo vệ đến cùng.

3. Phân tích nhân vật người chồng

Nhân vật người chồng tuy xuất hiện không nhiều nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc tô đậm thêm tính bi kịch của tình huống và làm nổi bật quyết định của bác sĩ.

• Nỗi đau và sự tuyệt vọng: Anh ta ở trong trạng thái hoảng loạn, đau đớn tột cùng khi đứng trước nguy cơ mất cả vợ lẫn con. Hình ảnh anh "van xin tôi cứu vợ anh ta" thể hiện sự bất lực và tình yêu thương vô bờ bến dành cho vợ.
• Niềm tin trao gửi: Trong cơn tuyệt vọng, anh đã đặt trọn vẹn niềm tin vào bác sĩ. Câu nói "Bác sĩ hãy làm những gì bác sĩ cho là tốt nhất" không chỉ là sự phó thác mà còn là một gánh nặng trách nhiệm khổng lồ đặt lên vai nhân vật "tôi". Nó vừa là sự động viên, vừa là áp lực.
• Vai trò trong truyện: Nhân vật người chồng là hiện thân cho nỗi đau của gia đình bệnh nhân, giúp người đọc cảm nhận rõ hơn sức nặng của quyết định mà bác sĩ phải đưa ra. Anh cũng là một yếu tố thúc đẩy bác sĩ củng cố thêm quyết tâm cứu sống người vợ.

4. Giá trị tư tưởng và thông điệp của văn bản

a. Vẻ đẹp của y đức và lòng nhân ái

Tác phẩm là bài ca ca ngợi phẩm chất cao đẹp của người thầy thuốc. Y đức không chỉ là kiến thức chuyên môn mà còn là lòng dũng cảm, tinh thần trách nhiệm và một trái tim nhân hậu, biết rung động trước nỗi đau của con người. Bác sĩ Gơ-rin-bớc chính là hình mẫu lý tưởng về một người thầy thuốc "lương y như từ mẫu".

b. Ý nghĩa của những quyết định trong cuộc sống

Thông qua câu chuyện trong ngành y, tác giả mở rộng ra một triết lý sâu sắc về cuộc sống: con người luôn phải đối mặt với những lựa chọn khó khăn. Thông điệp được gửi gắm là: Hãy can đảm đưa ra quyết định dựa trên lý trí, lương tâm và lòng nhân ái, và sẵn sàng chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình. Sự trưởng thành của một con người thể hiện qua cách họ đối mặt và giải quyết những tình huống nan giải nhất.

c. Ca ngợi giá trị thiêng liêng của sự sống

Cả câu chuyện là một nỗ lực phi thường để giành lại sự sống cho con người. Quyết định cứu người mẹ đã khẳng định một chân lý: mạng sống con người là vốn quý giá nhất, cần được bảo vệ bằng mọi giá. Tác phẩm truyền đi một thông điệp nhân văn sâu sắc về tình yêu thương con người và sự trân trọng cuộc sống.

III. ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT

1. Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo

Như đã phân tích, thành công lớn nhất của tác phẩm là việc tạo ra một tình huống truyện kịch tính, éo le. Tình huống này vừa là bối cảnh để câu chuyện diễn ra, vừa là phương tiện để tác giả khám phá chiều sâu tâm lý nhân vật và gửi gắm chủ đề tư tưởng.

2. Nghệ thuật khắc họa tâm lý nhân vật sâu sắc

Tác giả đã rất thành công trong việc miêu tả thế giới nội tâm phức tạp của nhân vật "tôi". Bằng cách để nhân vật tự kể lại câu chuyện, mọi dòng suy nghĩ, sự dằn vặt, lo âu, quyết tâm của người bác sĩ đều được bộc lộ một cách chân thực, sống động. Người đọc như được sống cùng tâm trạng của nhân vật, cùng hồi hộp, cùng lo lắng và cuối cùng vỡ oà trong niềm vui khi người mẹ được cứu sống.

3. Ngôi kể và điểm nhìn trần thuật hợp lý

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất (xưng "tôi") mang lại nhiều hiệu quả nghệ thuật:

• Tạo sự tin cậy, chân thực: Câu chuyện được kể lại như một lời tự thú, một hồi ức cá nhân, khiến người đọc tin tưởng vào tính xác thực của các sự kiện.
• Tập trung khai thác nội tâm: Ngôi kể thứ nhất cho phép tác giả đi sâu vào thế giới bên trong của nhân vật, thể hiện một cách trọn vẹn cuộc đấu tranh tâm lý dữ dội của người bác sĩ.
• Tăng tính triết lý, suy ngẫm: Câu chuyện không chỉ dừng lại ở việc kể lại sự việc mà còn chứa đựng những suy tư, chiêm nghiệm của người trong cuộc về nghề, về đời, làm tăng chiều sâu tư tưởng cho tác phẩm.

C. CÂU HỎI ÔN TẬP

Dưới đây là một số câu hỏi tự luận giúp các em củng cố kiến thức về văn bản:

1. Câu hỏi 1: Phân tích tình huống truyện và cuộc đấu tranh nội tâm của nhân vật "tôi" trong văn bản "Quyết định khó khăn nhất". Theo em, điều gì đã giúp nhân vật "tôi" đưa ra được quyết định cuối cùng?

   Gợi ý trả lời: - Phân tích tính éo le, cấp bách của tình huống (chọn cứu mẹ hay con). - Chỉ ra các luồng suy nghĩ mâu thuẫn trong tâm trí nhân vật "tôi": áp lực từ đồng nghiệp, trách nhiệm nghề nghiệp, lòng trắc ẩn, phán đoán cá nhân. - Các yếu tố giúp đưa ra quyết định: y đức (ưu tiên cứu người đang sống), phán đoán chuyên môn, lòng nhân ái và sự dũng cảm dám chịu trách nhiệm.

2. Câu hỏi 2: Nhan đề "Quyết định khó khăn nhất" có ý nghĩa như thế nào? Tại sao dù đã thành công, tác giả vẫn gọi đó là quyết định khó khăn nhất trong đời mình?

   Gợi ý trả lời: - "Khó khăn" không nằm ở chuyên môn y khoa mà ở sự lựa chọn mang tính đạo đức, phải đặt cược sinh mạng con người và cả sự nghiệp. - "Khó khăn" vì quyết định đó đi ngược lại số đông, đòi hỏi bản lĩnh và sự cô độc. - Dù thành công, nó vẫn là một ký ức nặng nề, một gánh nặng lương tâm vì tính chất sinh tử của nó. Nó nhắc nhở về trách nhiệm lớn lao của nghề bác sĩ.

3. Câu hỏi 3: Từ câu chuyện của bác sĩ Gơ-rin-bớc, em rút ra được bài học gì về trách nhiệm và lòng dũng cảm trong cuộc sống?

   Gợi ý trả lời: - Bài học về trách nhiệm: Phải luôn làm việc bằng cái tâm, đặt lợi ích và sự an toàn của con người lên hàng đầu. - Bài học về lòng dũng cảm: Dám tin vào phán đoán đúng đắn của bản thân, dám đi ngược lại đám đông để bảo vệ chân lý và lẽ phải. Dám chịu trách nhiệm cho quyết định của mình. - Liên hệ bản thân: Trong học tập và cuộc sống, cần rèn luyện bản lĩnh để đưa ra những lựa chọn đúng đắn, dù khó khăn.

D. KẾT LUẬN & TÓM TẮT

Văn bản "Quyết định khó khăn nhất" là một truyện ngắn đặc sắc, giàu giá trị nhân văn. Qua việc tái hiện một tình huống gay cấn trong nghề y, tác giả Đa-ni-en Gơ-rin-bớc đã ca ngợi vẻ đẹp của y đức, lòng dũng cảm và tinh thần trách nhiệm của người thầy thuốc. Tác phẩm còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về việc đối mặt với những lựa chọn trong cuộc đời và khẳng định giá trị thiêng liêng, bất khả xâm phạm của sự sống. Với lối kể chuyện chân thực, nghệ thuật miêu tả tâm lý tinh tế, câu chuyện không chỉ lay động trái tim người đọc mà còn để lại những bài học triết lý sâu sắc, đáng suy ngẫm cho mỗi chúng ta.