Soạn bài Và tôi vẫn muốn mẹ - Ngữ văn - Lớp 11 - Kết nối tri thức

A. PHẦN MỞ ĐẦU

Chào các em học sinh lớp 11 thân mến! Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá một văn bản vô cùng gần gũi và xúc động: "Và tôi vẫn muốn mẹ" của tác giả A-nét-ta-va-nen-cô-va. Đây là một bài viết chạm đến góc sâu thẳm nhất trong trái tim mỗi người - tình mẫu tử. Dù ở bất kỳ độ tuổi nào, dù đã trưởng thành và độc lập đến đâu, hình bóng và vai trò của người mẹ vẫn luôn là một điều thiêng liêng, không thể thay thế. Bài học này không chỉ giúp các em rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản nghị luận mà còn là cơ hội để chúng ta suy ngẫm sâu sắc hơn về tình cảm gia đình, về người mẹ kính yêu của mình. Qua bài soạn này, các em sẽ nắm vững được luận đề, hệ thống luận điểm, đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm và rút ra những bài học ý nghĩa cho bản thân.

B. NỘI DUNG CHÍNH

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả

Tác giả của văn bản là A-nét-ta-va-nen-cô-va (Annetta Vancova), một nhà văn, nhà báo người Séc. Các tác phẩm của bà thường xoay quanh những vấn đề của đời sống xã hội, tâm lý con người và tình cảm gia đình. Với lối viết giản dị, chân thành và sâu sắc, các bài viết của bà dễ dàng chạm đến trái tim độc giả, khơi gợi sự đồng cảm và suy ngẫm.

2. Tác phẩm "Và tôi vẫn muốn mẹ"

Xuất xứ: Văn bản được trích từ một bài viết đăng trên báo điện tử, thể hiện những suy tư, chiêm nghiệm của tác giả về vai trò của người mẹ trong cuộc đời mỗi con người.
Thể loại: Văn bản nghị luận xã hội. Tác giả trình bày quan điểm, tư tưởng của mình về một vấn đề trong đời sống (tình mẫu tử) thông qua hệ thống luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng thuyết phục.
Ngôi kể: Tác giả sử dụng ngôi thứ nhất (xưng "tôi"), tạo ra một giọng văn tâm tình, chia sẻ, giúp tăng tính chân thực và sức lay động cho bài viết.
Bố cục: Có thể chia văn bản thành 3 phần rõ ràng:
- Phần 1 (Từ đầu đến "...như một điểm tựa"): Nêu lên nghịch lí giữa quá trình trưởng thành, mong muốn độc lập và nhu cầu sâu thẳm được có mẹ ở bên.
- Phần 2 (Tiếp theo đến "...trong vòng tay mẹ"): Lý giải vai trò không thể thay thế của người mẹ trong cuộc sống của con cái.
- Phần 3 (Còn lại): Lời khẳng định đầy cảm xúc về sự gắn bó vĩnh cửu và tình yêu dành cho mẹ.

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Phân tích nhan đề "Và tôi vẫn muốn mẹ"

Nhan đề của tác phẩm ngắn gọn nhưng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, là chìa khóa để mở ra toàn bộ tư tưởng của bài viết.

Từ "Và": Đây là một liên từ, tạo cảm giác câu nói được tiếp nối từ một dòng suy nghĩ, một chuỗi sự kiện đã diễn ra trước đó. Nó ngầm chỉ rằng: dù cuộc sống có thay đổi, dù con đã lớn khôn, dù bao nhiêu điều đã xảy ra, "và"... tình cảm ấy vẫn không đổi.
Từ "vẫn": Phó từ này nhấn mạnh sự tồn tại bền bỉ, liên tục, không thay đổi của một trạng thái, một mong muốn. Nó đối lập với quy luật của thời gian và sự trưởng thành. Con người lớn lên, độc lập hơn, nhưng nhu cầu có mẹ "vẫn" còn đó, vẹn nguyên như thuở ban đầu.
Cụm từ "muốn mẹ": Là một khao khát, một nhu cầu tình cảm cơ bản và tự nhiên nhất của con người. Nó không phải là sự phụ thuộc vật chất, mà là nhu cầu về một điểm tựa tinh thần, một nơi chốn bình yên.

➡️ Ý nghĩa nhan đề: Nhan đề là một lời khẳng định chân thành và tha thiết về nhu cầu tình cảm vĩnh cửu dành cho mẹ. Nó thể hiện một chân lý phổ quát: dù trưởng thành đến đâu, con người vẫn luôn cần đến tình yêu thương, sự che chở và điểm tựa tinh thần từ người mẹ.

2. Luận đề và hệ thống luận điểm

Luận đề: Tình yêu thương, sự gắn bó và nhu cầu có mẹ ở bên là một hằng số bất biến, thiêng liêng trong suốt cuộc đời mỗi con người, bất chấp quy luật của thời gian và sự trưởng thành.

Để làm sáng tỏ luận đề này, tác giả đã triển khai một hệ thống luận điểm chặt chẽ:

Luận điểm 1: Sự trưởng thành luôn tồn tại một nghịch lí: càng muốn độc lập, thoát khỏi sự bao bọc của mẹ, con người lại càng nhận ra mình cần mẹ như một điểm tựa tinh thần.
Luận điểm 2: Người mẹ có những vai trò đặc biệt mà không ai có thể thay thế được: là người lắng nghe không phán xét, là người thấu hiểu mọi điều, là người tin tưởng ta vô điều kiện và là "ngôi nhà" của sự bình yên.
Luận điểm 3: Tình yêu và nhu cầu có mẹ là một khao khát vĩnh cửu, theo ta suốt cả cuộc đời.

3. Phân tích chi tiết văn bản

a. Luận điểm 1: Nghịch lí của sự trưởng thành

Tác giả mở đầu bài viết bằng cách chỉ ra một quy luật tâm lý phổ biến trong quá trình lớn lên của mỗi người. Đó là sự mâu thuẫn giữa hai chiều hướng đối lập:

Khi còn nhỏ: Con người hoàn toàn phụ thuộc vào mẹ. Mẹ là cả thế giới, là sự an toàn tuyệt đối. Mọi hoạt động đều xoay quanh mẹ: "chỉ muốn ở trong lòng mẹ", "bám chặt lấy mẹ".
Khi lớn lên: Con người bắt đầu khao khát sự độc lập, tự do. Họ "muốn thoát khỏi mẹ", muốn chứng tỏ bản thân, muốn có không gian riêng. Đây là một bước phát triển tâm lý tất yếu.

Tuy nhiên, tác giả đã chỉ ra một sự thật sâu sắc hơn đằng sau mong muốn độc lập ấy. Ngay cả khi đã có thể tự bước đi, tự quyết định cuộc đời mình, con người vẫn "cần mẹ như một điểm tựa".

➡️ Phân tích: Cách lập luận này rất tinh tế. Tác giả không phủ nhận quá trình trưởng thành mà thừa nhận nó như một lẽ tự nhiên. Nhưng chính trong quá trình đó, con người mới nhận ra giá trị không thể thiếu của điểm tựa tinh thần là mẹ. Sự độc lập về thể chất và cuộc sống không hề loại bỏ, mà trái lại, càng làm nổi bật nhu cầu về sự gắn kết tinh thần.

b. Luận điểm 2: Những vai trò không thể thay thế của người mẹ

Đây là phần trọng tâm của văn bản, nơi tác giả lý giải tại sao con người "vẫn muốn mẹ". Tác giả không định nghĩa mẹ là ai, mà dùng cấu trúc điệp ngữ "Mẹ là..." để liệt kê những vai trò độc nhất của người mẹ.

Mẹ là người lắng nghe không phán xét

"Mẹ là người duy nhất có thể nghe bạn kể về những điều tồi tệ bạn đã trải qua, hay những lỗi lầm bạn đã mắc phải, mà không thay đổi cách nhìn về bạn."

Trong cuộc sống, chúng ta luôn sợ bị đánh giá, phán xét. Bạn bè, đồng nghiệp, xã hội có thể nhìn ta bằng ánh mắt khác sau khi biết những thất bại, sai lầm của ta. Nhưng mẹ thì không. Tình yêu của mẹ là vô điều kiện. Mẹ lắng nghe để thấu hiểu, để sẻ chia, chứ không phải để kết tội. Bên mẹ, ta được là chính mình một cách trọn vẹn nhất, với cả những điều tốt đẹp và những góc khuất yếu đuối.

Mẹ là người thấu hiểu đến tận cùng

"Mẹ là người duy nhất có thể nhận ra bạn đang nói dối... Mẹ biết khi nào bạn cần một cái ôm thay cho lời nói..."

Sự thấu hiểu của mẹ vượt qua cả ngôn từ. Bằng trực giác và tình yêu thương, mẹ có thể cảm nhận được những gì con mình đang thực sự trải qua, ngay cả khi ta cố che giấu bằng lời nói hay vẻ ngoài mạnh mẽ. Mẹ biết nỗi buồn đằng sau nụ cười, sự mệt mỏi đằng sau câu nói "con ổn". Sự thấu hiểu này mang lại một cảm giác an ủi lạ thường, rằng có một người trên đời này thực sự biết và quan tâm đến cảm xúc của ta.

Mẹ là người tin tưởng và động viên vô điều kiện

"Mẹ là người duy nhất tin tưởng bạn ngay cả khi chính bạn cũng không còn tin vào mình nữa."

Cuộc đời đầy rẫy những thử thách khiến ta hoài nghi chính năng lực của bản thân. Những lúc như vậy, niềm tin của mẹ trở thành nguồn sức mạnh to lớn. Mẹ không chỉ sinh ra ta về mặt thể xác, mà còn bồi đắp cho ta niềm tin và sự tự tin để đối mặt với thế giới. Niềm tin của mẹ giống như một ngọn hải đăng, soi đường cho ta trong những lúc lạc lối, tuyệt vọng.

Mẹ là "ngôi nhà" của sự bình yên

"Mẹ là người duy nhất mà bạn có thể tìm về, gục đầu lên vai và khóc nức nở khi đã quá mỏi mệt... Ở bên mẹ, bạn mãi mãi là một đứa trẻ."

Tác giả sử dụng một hình ảnh ẩn dụ vô cùng đắt giá: mẹ là "ngôi nhà". Ngôi nhà là nơi để trở về, là nơi trú ẩn an toàn, là nơi ta được cởi bỏ mọi vai diễn xã hội để sống thật với bản ngã của mình. Dù bạn là ai ngoài xã hội – một giám đốc, một nhân viên, một người thành đạt hay thất bại – khi về với mẹ, bạn chỉ đơn giản là một đứa con. Vòng tay mẹ là nơi mọi bão giông dừng lại, nơi ta tìm thấy sự bình yên và được nạp lại năng lượng để tiếp tục chiến đấu.

c. Luận điểm 3: Lời khẳng định về tình yêu vĩnh cửu

Phần cuối cùng của văn bản là một lời khẳng định đầy cảm xúc, lặp lại nhan đề như một điệp khúc khắc sâu vào tâm trí người đọc: "Và tôi vẫn muốn mẹ".

Sau khi đã dùng lý lẽ để phân tích, giờ đây tác giả quay về với cảm xúc nguyên sơ nhất. Câu văn này không còn là một luận điểm cần chứng minh, mà là một sự thật hiển nhiên, một lời thú nhận từ sâu thẳm trái tim. Nó tổng kết lại tất cả những lý do đã nêu ở trên và nâng chúng lên thành một tuyên ngôn về tình mẫu tử.

Hành động "gọi cho mẹ" hay "lái xe về nhà mẹ" không chỉ là những hành động cụ thể, mà còn là biểu tượng cho việc tìm về cội nguồn, tìm về nơi yêu thương vô điều kiện. Nó cho thấy dù con người có đi đâu, làm gì, sợi dây tình cảm với mẹ vẫn luôn bền chặt.

III. ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT

1. Lập luận chặt chẽ, thuyết phục

Bài viết có cấu trúc của một bài nghị luận mẫu mực. Tác giả nêu vấn đề (nghịch lí trưởng thành), giải quyết vấn đề (lý giải vai trò của mẹ) và kết luận vấn đề (khẳng định tình yêu vĩnh cửu). Các luận điểm được sắp xếp logic, bổ sung cho nhau, tạo nên một dòng chảy suy nghĩ mạch lạc, dễ theo dõi và có sức thuyết phục cao.

2. Ngôn ngữ, giọng điệu

Tác giả sử dụng ngôn ngữ giản dị, đời thường, như lời tâm sự, trò chuyện. Giọng văn chân thành, tha thiết, giàu cảm xúc. Việc kết hợp giữa lý lẽ (ở phần phân tích vai trò của mẹ) và tình cảm (ở phần mở đầu và kết luận) làm cho bài viết vừa sâu sắc về mặt tư tưởng, vừa lay động về mặt cảm xúc.

3. Sử dụng hiệu quả các biện pháp tu từ

Điệp cấu trúc: Việc lặp lại cấu trúc "Mẹ là người duy nhất..." có tác dụng nhấn mạnh những vai trò độc nhất, không thể thay thế của người mẹ. Nó tạo ra một nhịp điệu cho bài văn, khiến các lý lẽ trở nên mạnh mẽ và dễ ghi nhớ hơn.
Liệt kê: Tác giả liệt kê hàng loạt những hành động, phẩm chất của mẹ (nghe bạn kể, nhận ra bạn nói dối, tin tưởng bạn,...) để làm nổi bật sự vĩ đại và tình yêu thương bao la của mẹ.
Tương phản, đối lập: Sự đối lập giữa "khi còn nhỏ" và "khi lớn lên", giữa "muốn thoát khỏi mẹ" và "vẫn cần mẹ" đã làm nổi bật lên nghịch lí của sự trưởng thành, tạo tiền đề cho các luận điểm tiếp theo.

IV. LIÊN HỆ, MỞ RỘNG

1. Chủ đề tình mẫu tử trong văn học

Tình mẫu tử là một chủ đề vĩnh cửu của văn học. Nếu trong văn học Việt Nam, chúng ta đã quen thuộc với hình ảnh người mẹ tần tảo, hy sinh qua các tác phẩm như "Trong lòng mẹ" (Nguyên Hồng), "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" (Nguyễn Khoa Điềm), hay những bài thơ của Chế Lan Viên, thì "Và tôi vẫn muốn mẹ" mang đến một góc nhìn hiện đại hơn. Tác phẩm không tập trung miêu tả sự vất vả, hy sinh, mà đi sâu vào phân tích tâm lý, vào vai trò điểm tựa tinh thần không thể thiếu của người mẹ trong cuộc sống của những người con đã trưởng thành. Nó cho thấy, dù ở thời đại nào, văn hóa nào, tình mẫu tử vẫn luôn là ngọn nguồn của yêu thương và sức mạnh.

2. Bài học nhận thức và hành động

Văn bản không chỉ để đọc và cảm nhận, mà còn là một lời nhắc nhở sâu sắc đối với mỗi chúng ta:

Về nhận thức: Hãy trân trọng những gì mẹ đã và đang làm cho chúng ta. Đừng coi sự quan tâm, chăm sóc của mẹ là điều hiển nhiên. Hãy nhận ra rằng, có mẹ ở bên là một niềm hạnh phúc lớn lao.
Về hành động: Tình yêu thương cần được thể hiện bằng hành động. Đôi khi chỉ là một cuộc điện thoại hỏi thăm, một lời cảm ơn, một cái ôm, hay đơn giản là dành thời gian lắng nghe mẹ. Đừng đợi đến khi quá muộn mới nhận ra giá trị của những điều đó. Hãy thể hiện tình yêu của bạn với mẹ mỗi ngày, bằng những cách giản dị và chân thành nhất.

C. CÂU HỎI TỰ LUẬN ÔN TẬP

Câu 1: Luận đề của văn bản "Và tôi vẫn muốn mẹ" là gì? Tác giả đã sử dụng những luận điểm nào để làm sáng tỏ luận đề đó?
Gợi ý trả lời: Nêu rõ luận đề (Nhu cầu có mẹ là bất biến dù đã trưởng thành). Liệt kê 3 luận điểm chính: Nghịch lí của sự trưởng thành; Vai trò không thể thay thế của mẹ; Lời khẳng định về tình yêu vĩnh cửu.
Câu 2: Phân tích hiệu quả của biện pháp điệp cấu trúc "Mẹ là người duy nhất..." trong việc thể hiện vai trò của người mẹ.
Gợi ý trả lời: Phân tích tác dụng: nhấn mạnh sự độc nhất, không ai thay thế được; tạo nhịp điệu, tăng sức biểu cảm; liệt kê các vai trò một cách hệ thống, làm cho lập luận trở nên chặt chẽ và thuyết phục.
Câu 3: Tác giả viết: "Ở bên mẹ, bạn mãi mãi là một đứa trẻ". Em hiểu câu nói này như thế nào? Em có đồng ý với quan điểm này không? Vì sao?
Gợi ý trả lời: Giải thích ý nghĩa câu nói: không phải là không lớn, mà là ở bên mẹ, ta được sống thật nhất, được che chở, được yêu thương vô điều kiện, không cần phải khoác lên mình những chiếc mặt nạ của người trưởng thành. Bày tỏ quan điểm cá nhân (đồng ý/không đồng ý) và đưa ra lý giải hợp lý dựa trên trải nghiệm của bản thân và nội dung văn bản.
Câu 4: Từ văn bản, em rút ra được bài học gì cho bản thân trong cách đối xử và thể hiện tình cảm với mẹ của mình?
Gợi ý trả lời: Liên hệ bản thân. Bài học có thể là: trân trọng hơn sự quan tâm của mẹ, không coi đó là điều hiển nhiên; chủ động thể hiện tình cảm bằng những hành động cụ thể (hỏi thăm, giúp đỡ, chia sẻ...); học cách lắng nghe và thấu hiểu mẹ nhiều hơn.

D. KẾT LUẬN & TÓM TẮT

Văn bản "Và tôi vẫn muốn mẹ" của A-nét-ta-va-nen-cô-va là một bài nghị luận xã hội sâu sắc và đầy xúc động về tình mẫu tử. Bằng lập luận chặt chẽ, ngôn ngữ giản dị, chân thành và các biện pháp tu từ hiệu quả, tác giả đã khẳng định một chân lý giản đơn mà vĩ đại: dù trưởng thành và độc lập đến đâu, con người vẫn luôn cần đến mẹ như một điểm tựa tinh thần vững chắc. Tác phẩm không chỉ mang giá trị văn chương mà còn là lời nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết trân trọng, yêu thương và thể hiện tình cảm với người mẹ kính yêu của mình khi còn có thể. Đó là bài học quý giá nhất mà văn bản này mang lại.