Soạn bài Viết bài luận thuyết phục - Ngữ văn - Lớp 10 - Kết nối tri thức

A. Mở đầu: Sức mạnh của lời nói và nghệ thuật thuyết phục

Chào các em, trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta không ít lần mong muốn người khác thay đổi một thói quen chưa tốt hoặc một quan niệm chưa đúng đắn. Đó có thể là việc khuyên bạn bè bớt chơi game, thuyết phục người thân ăn uống lành mạnh hơn, hay kêu gọi mọi người cùng bảo vệ môi trường. Để làm được điều đó, chúng ta cần đến một kỹ năng quan trọng: thuyết phục. Viết bài luận thuyết phục không chỉ là một yêu cầu trong chương trình Ngữ văn lớp 10 mà còn là một công cụ hữu ích giúp các em trình bày quan điểm một cách logic, có sức ảnh hưởng và tạo ra những thay đổi tích cực. Bài học hôm nay sẽ trang bị cho các em đầy đủ kiến thức và kỹ năng, từ việc phân tích bài mẫu đến quy trình viết một bài luận hoàn chỉnh, giúp các em tự tin chinh phục kiểu bài này.

B. Nội dung chính: Hướng dẫn chi tiết cách viết bài luận thuyết phục

1. Phân tích bài viết tham khảo: “Hãy từ bỏ thói quen sử dụng túi ni-lông” (SGK trang 87)

Để hiểu rõ hơn về cách viết một bài luận thuyết phục, chúng ta hãy cùng phân tích bài viết mẫu trong sách giáo khoa. Đây là một ví dụ điển hình về việc thuyết phục người khác từ bỏ một thói quen có hại.

a. Vấn đề cần thuyết phục

Bài viết tập trung vào một vấn đề rất gần gũi và cấp thiết: từ bỏ thói quen sử dụng túi ni-lông. Đây là một thói quen phổ biến, ăn sâu vào đời sống của nhiều người, do đó việc thuyết phục đòi hỏi phải có lí lẽ và bằng chứng sắc bén.

b. Hệ thống lí lẽ và bằng chứng

Tác giả đã xây dựng một hệ thống lập luận rất chặt chẽ để làm rõ tác hại của túi ni-lông và sự cần thiết phải từ bỏ nó.

• Lí lẽ 1: Túi ni-lông gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
  • Bằng chứng: Đặc tính không phân hủy của nhựa, mất hàng trăm, hàng nghìn năm để phân hủy. Khi lẫn vào đất làm cản trở sự phát triển của thực vật. Khi bị vứt xuống cống rãnh gây tắc nghẽn, ngập úng.
• Lí lẽ 2: Túi ni-lông đe dọa trực tiếp đến sức khỏe con người.
  • Bằng chứng: Khi đốt, túi ni-lông tạo ra khí độc đi-ô-xin và furan gây ngộ độc, khó thở, ung thư. Khi đựng thực phẩm nóng, các chất độc hại trong nhựa có thể ngấm vào thức ăn, gây hại cho não và là nguồn gốc của nhiều bệnh hiểm nghèo.
• Lí lẽ 3: Từ bỏ túi ni-lông là một hành động khả thi và mang lại lợi ích lớn.
  • Bằng chứng: Đưa ra các giải pháp thay thế đơn giản, dễ thực hiện như dùng làn, túi vải, túi giấy. Lời kêu gọi hành động cụ thể: “hãy cùng nhau nói không với túi ni-lông”.

c. Cách trình bày và thái độ của người viết

• Cấu trúc rõ ràng: Bài viết có bố cục 3 phần mạch lạc. Mở bài nêu vấn đề, Thân bài triển khai các luận điểm, Kết bài kêu gọi hành động.
• Giọng văn thuyết phục: Tác giả sử dụng giọng văn vừa nghiêm túc, vừa tha thiết. Các câu hỏi tu từ được sử dụng hiệu quả (“Bạn có biết không?”, “Bạn có tự hỏi…?”) để khơi gợi sự suy ngẫm của người đọc.
• Thái độ chân thành: Người viết thể hiện sự quan tâm thực sự đến vấn đề, không áp đặt mà phân tích trên cơ sở khoa học và thực tế, tạo sự đồng cảm và tin tưởng.

2. Yêu cầu đối với bài luận thuyết phục người khác từ bỏ một thói quen hay một quan niệm

Từ việc phân tích bài mẫu, chúng ta có thể rút ra những yêu cầu cốt lõi của một bài luận thuyết phục thành công:

Bài luận thuyết phục là kiểu bài sử dụng lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ tính đúng đắn (hoặc sai lầm) của một vấn đề, từ đó tác động đến nhận thức và hành động của người đọc, khiến họ đồng tình với quan điểm của người viết.

1. Nêu rõ vấn đề cần thuyết phục: Phải xác định rõ thói quen hoặc quan niệm cần thay đổi là gì. Vấn đề phải cụ thể, tránh nói chung chung.
2. Trình bày quan điểm rõ ràng: Người viết phải thể hiện dứt khoát quan điểm của mình (tán thành hay phản đối) ngay từ đầu và duy trì sự nhất quán trong toàn bộ bài viết.
3. Sử dụng lí lẽ thuyết phục và bằng chứng xác thực: Lí lẽ phải logic, hợp lý. Bằng chứng phải đa dạng, đáng tin cậy (số liệu thống kê, dẫn chứng khoa học, ví dụ thực tế).
4. Bố cục chặt chẽ, mạch lạc: Bài viết cần có bố cục 3 phần rõ ràng. Các luận điểm trong phần thân bài phải được sắp xếp hợp lý, có sự liên kết với nhau.
5. Thái độ chân thành, tôn trọng: Khi thuyết phục người khác, cần tránh giọng điệu chỉ trích, áp đặt. Hãy sử dụng một thái độ ôn hòa, tôn trọng người đọc, xem họ như những người bạn đang cùng trao đổi để tìm ra chân lý.

3. Hướng dẫn quy trình viết bài luận thuyết phục

Để viết được một bài luận thuyết phục hiệu quả, các em hãy tuân thủ theo 4 bước sau đây:

Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết

• Lựa chọn đề tài: Chọn một thói quen hoặc quan niệm mà em thực sự muốn thuyết phục người khác từ bỏ. Đề tài nên gần gũi, thiết thực. Ví dụ:
  • Thói quen: Thức khuya, lười vận động, lạm dụng mạng xã hội, vứt rác bừa bãi, nói chuyện riêng trong giờ học.
  • Quan niệm: “Học tài thi phận”, “Trọng nam khinh nữ”, “Chỉ cần học giỏi các môn tự nhiên là đủ”.
• Xác định mục đích và đối tượng: Em viết bài này để làm gì? (Để bạn bè thay đổi, để người lớn suy ngẫm...). Đối tượng đọc bài của em là ai? (Bạn cùng lớp, thầy cô, phụ huynh...). Việc xác định rõ đối tượng sẽ giúp em lựa chọn giọng văn và cách lập luận phù hợp.
• Tìm kiếm và thu thập tư liệu: Đọc sách, báo, tìm kiếm thông tin trên Internet về tác hại của thói quen/quan niệm đó. Thu thập các số liệu, dẫn chứng, câu chuyện thực tế để bài viết thêm sức nặng.

Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

Đây là bước quan trọng nhất, quyết định sự thành công của bài viết. Một dàn ý chi tiết sẽ giúp bài viết của em logic và không bị lạc đề.

1. Mở bài:
   • Dẫn dắt vào vấn đề (có thể bắt đầu bằng một câu chuyện, một câu hỏi, hoặc một thực trạng).
   • Nêu trực tiếp thói quen hoặc quan niệm cần từ bỏ.
   • Bày tỏ rõ ràng quan điểm của người viết về vấn đề đó.
2. Thân bài:
   • Luận điểm 1: Giải thích và nêu biểu hiện của thói quen/quan niệm.
     • Thói quen/quan niệm đó là gì?
     • Nó biểu hiện như thế nào trong cuộc sống hàng ngày?
   • Luận điểm 2: Phân tích các tác hại/sai lầm của thói quen/quan niệm. (Đây là phần trọng tâm)
     • Tác hại 1 (ví dụ: đối với sức khỏe, học tập). Đưa ra lí lẽ và bằng chứng cụ thể.
     • Tác hại 2 (ví dụ: đối với các mối quan hệ, tương lai). Đưa ra lí lẽ và bằng chứng cụ thể.
     • Tác hại 3 (ví dụ: đối với gia đình, xã hội). Đưa ra lí lẽ và bằng chứng cụ thể.
   • Luận điểm 3: Đề xuất giải pháp và nêu lợi ích của việc từ bỏ.
     • Cần làm gì để từ bỏ thói quen/quan niệm đó? (Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi).
     • Việc từ bỏ sẽ mang lại những lợi ích gì? (Vẽ ra một viễn cảnh tích cực).
   • (Phần mở rộng - nếu có): Bàn luận, phản biện.
     • Lý giải nguyên nhân vì sao nhiều người mắc phải thói quen/quan niệm đó.
     • Phản bác một số ý kiến cho rằng thói quen/quan niệm đó là vô hại hoặc khó bỏ.
3. Kết bài:
   • Khẳng định lại quan điểm một lần nữa.
   • Tóm lược những tác hại chính.
   • Đưa ra lời kêu gọi, thông điệp thuyết phục, khơi gợi sự thay đổi trong nhận thức và hành động của người đọc.

Bước 3: Viết bài

Dựa vào dàn ý đã lập, các em bắt tay vào viết thành một bài văn hoàn chỉnh. Lưu ý:

• Viết mở bài hấp dẫn: Hãy tạo ấn tượng ngay từ những câu đầu tiên để thu hút người đọc.
• Triển khai các luận điểm rành mạch: Mỗi luận điểm nên được viết thành một đoạn văn riêng. Giữa các đoạn cần có câu chuyển ý hoặc từ ngữ liên kết để bài văn liền mạch.
• Sử dụng ngôn từ đa dạng: Kết hợp các kiểu câu (câu trần thuật, câu nghi vấn, câu cảm thán, câu cầu khiến) để giọng văn linh hoạt. Dùng từ ngữ giàu hình ảnh và biểu cảm.
• Viết kết bài ấn tượng: Kết bài phải đọng lại trong lòng người đọc một suy ngẫm và thôi thúc họ hành động.

Bước 4: Chỉnh sửa và hoàn thiện

Sau khi viết xong, đừng vội nộp bài. Hãy dành thời gian đọc lại và chỉnh sửa theo các tiêu chí sau:

• Nội dung: Các lí lẽ đã đủ sức thuyết phục chưa? Bằng chứng đã xác thực, tiêu biểu chưa? Các ý có bị lặp lại không?
• Bố cục: Bố cục 3 phần đã rõ ràng chưa? Các luận điểm đã được sắp xếp hợp lý chưa?
• Diễn đạt: Câu văn có mạch lạc, dễ hiểu không? Có mắc lỗi lặp từ, dùng từ sai không?
• Chính tả, ngữ pháp: Rà soát lại toàn bộ bài viết để sửa các lỗi chính tả, dấu câu, ngữ pháp.

4. Bài văn mẫu tham khảo

Dưới đây là một bài văn mẫu tham khảo, thuyết phục mọi người từ bỏ thói quen thức khuya.

Đề bài: Hãy viết bài luận thuyết phục một người bạn thân của em từ bỏ thói quen thức khuya để chơi game và lướt mạng xã hội.

Bài làm

Mở bài:

Bạn thân mến, tôi biết rằng mỗi tối, khi thành phố đã chìm vào giấc ngủ, bạn lại bắt đầu cuộc hành trình của riêng mình trong thế giới ảo đầy màu sắc của game và mạng xã hội. Ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại có lẽ đã trở thành người bạn đồng hành quen thuộc của bạn đến tận 2-3 giờ sáng. Nhưng bạn ơi, đã bao giờ bạn dừng lại và tự hỏi, liệu thói quen thức khuya ấy có đang âm thầm đánh cắp đi những điều quý giá nhất của chúng ta – sức khỏe và tương lai không? Bằng tất cả sự quan tâm của một người bạn, hôm nay tôi muốn cùng bạn nhìn nhận lại thói quen này và mong bạn hãy cân nhắc việc từ bỏ nó.

Thân bài:

Thức khuya, đặc biệt là để chìm đắm trong thế giới ảo, đã trở thành một “căn bệnh” của không ít bạn trẻ, và bạn cũng không ngoại lệ. Ban đầu, nó có thể chỉ là một vài ván game để giải trí, một vài phút lướt mạng xã hội để cập nhật tin tức. Dần dần, nó trở thành một thói quen khó bỏ, một vòng lặp không hồi kết khiến đồng hồ sinh học của bạn bị đảo lộn hoàn toàn. Biểu hiện rõ nhất chính là những buổi sáng uể oải, những cái ngáp dài trong lớp học và đôi mắt thâm quầng thiếu sức sống.

Trước hết, thói quen này đang trực tiếp hủy hoại sức khỏe của bạn. Khoa học đã chứng minh, khoảng thời gian từ 11 giờ đêm đến 3 giờ sáng là lúc cơ thể thực hiện quá trình thải độc và phục hồi quan trọng nhất. Khi bạn thức, bạn đã tước đi cơ hội “bảo dưỡng” quý giá này của chính mình. Hậu quả trước mắt là suy giảm trí nhớ, mất tập trung, da dẻ xanh xao, nổi mụn. Về lâu dài, nó có thể dẫn đến các căn bệnh nguy hiểm về tim mạch, thần kinh và suy nhược cơ thể. Chẳng phải chính bạn cũng đã từng than phiền rằng dạo này rất hay quên và không thể tập trung nghe giảng đó sao? Đó chính là những lời cảnh báo đầu tiên mà cơ thể đang gửi đến bạn.

Không chỉ dừng lại ở sức khỏe thể chất, thức khuya còn bào mòn cả tinh thần và kết quả học tập của bạn. Một bộ não mệt mỏi không thể tiếp thu kiến thức hiệu quả. Những giờ học trên lớp sẽ trở thành cực hình khi bạn phải vật lộn với cơn buồn ngủ. Điểm số sa sút, kiến thức hổng ngày một nhiều, đó là con đường tất yếu. Bạn có nghĩ rằng những chiến thắng ảo trong game, những lượt “like” trên mạng xã hội có thể đánh đổi được tương lai và sự nghiệp mà bạn đang nỗ lực xây dựng từng ngày không?

Tôi hiểu rằng, việc từ bỏ một thói quen không hề dễ dàng. Có thể bạn tìm thấy niềm vui, sự giải tỏa căng thẳng trong thế giới ảo. Nhưng bạn ơi, cuộc sống thực tại còn vô vàn điều thú vị hơn đang chờ bạn khám phá. Thay vì thức khuya, tại sao chúng ta không thử đi ngủ sớm hơn và dậy sớm vào ngày mai? Bạn sẽ có một buổi sáng tỉnh táo để ôn bài, có thời gian để tập thể dục, hít thở không khí trong lành và thưởng thức một bữa sáng trọn vẹn. Ngủ đủ giấc sẽ trả lại cho bạn một tinh thần minh mẫn, một cơ thể khỏe mạnh và năng lượng dồi dào để chinh phục mọi thử thách trong học tập. Hãy bắt đầu bằng những bước nhỏ: đặt ra giới hạn thời gian sử dụng điện thoại mỗi tối, tìm một cuốn sách hay để đọc trước khi ngủ, hoặc tham gia một câu lạc bộ thể thao cùng tôi. Tôi tin bạn sẽ làm được.

Kết bài:

Cuộc sống là một chuỗi những lựa chọn, và lựa chọn giữa việc thức khuya để giải trí nhất thời hay ngủ sớm vì một tương lai khỏe mạnh, thành công đang nằm trong tay bạn. Đừng để ánh sáng xanh của màn hình làm lu mờ đi ánh sáng của tương lai. Tôi mong rằng, những lời chia sẻ chân thành này sẽ giúp bạn nhận ra tác hại của thói quen thức khuya và có đủ quyết tâm để thay đổi. Hãy ngủ sớm tối nay, bạn nhé!

C. Bài tập vận dụng

Hãy chọn một trong các đề bài sau và viết một bài luận thuyết phục hoàn chỉnh:

1. Viết bài luận thuyết phục các bạn trong lớp từ bỏ thói quen vứt rác bừa bãi.
2. Thuyết phục một người thân trong gia đình từ bỏ quan niệm “học giỏi chỉ cần tập trung vào các môn tự nhiên, các môn xã hội không quan trọng”.
3. Viết bài luận đăng lên diễn đàn của trường để thuyết phục các bạn học sinh về sự cần thiết của việc hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần.
4. Thuyết phục bạn bè từ bỏ thói quen lạm dụng mạng xã hội, sống “ảo”.

Gợi ý giải đáp:

• Với đề 1: Cần tập trung vào tác hại của việc vứt rác bừa bãi đến mỹ quan trường lớp, môi trường sống và sức khỏe chung. Đề xuất các giải pháp như phân loại rác, tổ chức ngày Chủ nhật xanh...
• Với đề 2: Phân tích vai trò của cả môn tự nhiên và xã hội. Môn tự nhiên giúp phát triển tư duy logic, còn môn xã hội bồi dưỡng tâm hồn, kỹ năng giao tiếp và sự hiểu biết về con người. Cần có thái độ tôn trọng, khéo léo khi thuyết phục người lớn.
• Với đề 3: Tương tự bài phân tích về túi ni-lông, cần nêu bật tác hại của đồ nhựa đến môi trường biển, hệ sinh thái và sức khỏe. Kêu gọi sử dụng các sản phẩm thay thế (bình nước cá nhân, hộp đựng cơm...).
• Với đề 4: Nêu tác hại của việc lạm dụng mạng xã hội: mất thời gian, ảnh hưởng tâm lý (so sánh, tự ti), xa rời cuộc sống thực, giảm tương tác trực tiếp. Khuyến khích tham gia các hoạt động ngoại khóa, thể thao, đọc sách.

D. Kết luận và tóm tắt

Như vậy, viết bài luận thuyết phục là một kỹ năng quan trọng, đòi hỏi sự kết hợp giữa tư duy logic, khả năng lập luận chặt chẽ và thái độ chân thành. Chìa khóa để thành công nằm ở việc xây dựng một hệ thống lí lẽ vững chắc được củng cố bằng những bằng chứng xác thực. Các em hãy nhớ rằng, mục đích cuối cùng của bài viết không phải là để “chiến thắng” trong một cuộc tranh luận, mà là để chia sẻ quan điểm, khơi gợi sự suy ngẫm và cùng nhau hướng tới những thay đổi tích cực. Hy vọng qua bài học này, các em đã nắm vững phương pháp và tự tin hơn khi viết kiểu bài này. Hãy bắt đầu luyện tập ngay hôm nay với những vấn đề gần gũi xung quanh mình nhé!