Soạn bài Viết bài phát biểu trong lễ phát động - Ngữ văn - Lớp 12 - Chân trời sáng tạo

A. PHẦN MỞ ĐẦU

Chào các em học sinh lớp 12! Trong cuộc sống, có những lời nói mang sức mạnh thay đổi, có khả năng truyền cảm hứng và thôi thúc hàng ngàn người cùng hành động vì một mục tiêu chung. Đó chính là sức mạnh của một bài phát biểu thành công. Kỹ năng viết và trình bày bài phát biểu, đặc biệt là trong lễ phát động một phong trào hay hoạt động xã hội, là một công cụ vô cùng quan trọng không chỉ trong học tập mà còn trong cuộc sống sau này. Bài học hôm nay sẽ trang bị cho các em kiến thức toàn diện, từ việc lên ý tưởng, xây dựng cấu trúc, đến sử dụng ngôn từ sao cho hấp dẫn và thuyết phục nhất. Qua bài học này, các em sẽ tự tin soạn thảo một bài phát biểu lay động lòng người, góp phần tạo nên những thay đổi tích cực cho cộng đồng.

B. NỘI DUNG CHÍNH

1. Tìm hiểu chung về bài phát biểu phát động phong trào

1.1. Khái niệm và mục đích

Bài phát biểu trong lễ phát động một phong trào hoặc một hoạt động xã hội là bài nói trình bày trước công chúng nhằm giới thiệu, kêu gọi và thuyết phục mọi người cùng tham gia, hưởng ứng một phong trào, một chiến dịch hoặc một hoạt động cụ thể vì lợi ích chung của cộng đồng.

Mục đích cốt lõi: Không chỉ để thông báo, mà là để thuyết phục và kêu gọi hành động. Bài phát biểu phải trả lời được câu hỏi: "Tại sao chúng ta phải làm điều này?" và "Chúng ta sẽ làm điều đó như thế nào?"

• Mục đích thông tin: Cung cấp thông tin rõ ràng về tên gọi, mục tiêu, ý nghĩa, nội dung, và kế hoạch thực hiện của phong trào.
• Mục đích thuyết phục: Tác động vào nhận thức, tình cảm của người nghe, làm cho họ thấy được tính cấp thiết và ý nghĩa nhân văn của hoạt động.
• Mục đích kêu gọi: Thôi thúc, cổ vũ người nghe biến nhận thức thành hành động cụ thể, đăng ký tham gia, đóng góp công sức, vật chất.

1.2. Yêu cầu đối với bài phát biểu

Để đạt được mục đích, một bài phát biểu phát động cần đáp ứng các yêu cầu khắt khe về cả nội dung, hình thức và người nói.

a. Về nội dung

• Tính xác thực và phù hợp: Các thông tin, số liệu, sự kiện nêu ra phải chính xác, có nguồn gốc rõ ràng và phù hợp với bối cảnh thực tế.
• Tính logic và chặt chẽ: Các luận điểm, luận cứ phải được sắp xếp hợp lý, dẫn dắt người nghe từ nhận thức về thực trạng đến sự đồng thuận về giải pháp và cuối cùng là quyết tâm hành động.
• Tính hấp dẫn và truyền cảm: Nội dung cần khơi gợi được cảm xúc, sự đồng cảm của người nghe thông qua những câu chuyện, hình ảnh, ví dụ sinh động. Lời lẽ cần nhiệt huyết, chân thành.

b. Về hình thức

• Bố cục rõ ràng: Luôn tuân thủ cấu trúc 3 phần (Mở đầu, Nội dung, Kết thúc) để đảm bảo mạch lạc, dễ theo dõi.
• Ngôn ngữ trang trọng, giản dị: Sử dụng ngôn ngữ phù hợp với đối tượng người nghe, vừa đảm bảo tính nghiêm túc của buổi lễ, vừa gần gũi, dễ hiểu để thông điệp được lan tỏa rộng rãi.
• Giọng điệu linh hoạt: Tùy vào nội dung từng phần mà người nói cần điều chỉnh giọng điệu: khi thì tha thiết, khi thì mạnh mẽ, dứt khoát, khi lại lạc quan, tin tưởng.

2. Hướng dẫn quy trình viết bài phát biểu

Quy trình viết một bài phát biểu cũng tương tự như quy trình tạo lập một văn bản thông thường, bao gồm 4 bước cơ bản.

2.1. Bước 1: Chuẩn bị viết

Đây là bước nền tảng quyết định sự thành công của bài phát biểu. Sự chuẩn bị càng kỹ lưỡng, bài viết càng sâu sắc và thuyết phục.

a. Xác định đề tài, mục đích, đối tượng, không gian và thời gian

• Đề tài: Phong trào/hoạt động bạn sắp phát động là gì? (Ví dụ: "Chủ nhật xanh", "Tiếp sức mùa thi", "Góp sách cho bạn nghèo").
• Mục đích: Bạn muốn người nghe suy nghĩ, cảm nhận và làm gì sau khi nghe? (Ví dụ: Hiểu về tác hại của rác thải, đồng cảm với các bạn khó khăn, và đăng ký tham gia dọn dẹp, quyên góp).
• Đối tượng người nghe: Họ là ai? (Học sinh, sinh viên, đoàn viên, người dân...). Trình độ, mối quan tâm, tâm lý của họ như thế nào? Điều này quyết định cách dùng từ, chọn ví dụ và mức độ sâu sắc của nội dung.
• Không gian và thời gian: Buổi lễ diễn ra ở đâu (sân trường, hội trường, không gian online)? Kéo dài bao lâu? Bài phát biểu của bạn được phân bổ bao nhiêu thời gian (thường từ 5-10 phút)? Điều này giúp bạn kiểm soát độ dài và nội dung bài viết.

b. Thu thập và lựa chọn tư liệu

Để bài phát biểu có sức nặng, bạn cần có những tư liệu đáng tin cậy. Hãy tìm kiếm từ nhiều nguồn:

• Số liệu thống kê: Ví dụ, khi phát động phong trào chống rác thải nhựa, hãy tìm số liệu về lượng rác thải nhựa mỗi năm, thời gian phân hủy...
• Câu chuyện thực tế: Một câu chuyện cảm động về một hoàn cảnh khó khăn sẽ có sức lay động hơn nhiều so với những lời kêu gọi chung chung.
• Danh ngôn, trích dẫn: Một câu nói nổi tiếng, phù hợp có thể làm tăng giá trị cho luận điểm của bạn.
• Hình ảnh, video: Nếu có thể, hãy chuẩn bị các tư liệu trực quan để minh họa cho bài nói của mình.

2.2. Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

a. Tìm ý

Dựa trên tư liệu đã thu thập, hãy trả lời các câu hỏi sau để hình thành các ý chính cho bài phát biểu:

• Thực trạng: Vấn đề chúng ta đang đối mặt là gì? Mức độ nghiêm trọng của nó ra sao?
• Nguyên nhân: Vì sao vấn đề này lại xảy ra?
• Sự cần thiết và ý nghĩa: Tại sao chúng ta cần phải hành động ngay bây giờ? Nếu hành động, chúng ta sẽ đạt được điều gì? Nếu không, hậu quả sẽ ra sao?
• Mục tiêu và giải pháp: Phong trào này hướng đến mục tiêu cụ thể nào? Chúng ta sẽ làm gì (nội dung hoạt động)? Kế hoạch thực hiện như thế nào (thời gian, địa điểm, cách thức)?
• Lời kêu gọi: Chúng ta muốn mọi người đóng góp như thế nào? (Tham gia trực tiếp, quyên góp, lan tỏa thông điệp...).

b. Lập dàn ý chi tiết

Sắp xếp các ý đã tìm được theo một cấu trúc logic 3 phần.

DÀN Ý THAM KHẢO

1. Mở đầu (Khoảng 10-15% độ dài)

• Lời chào mừng, giới thiệu bản thân và tư cách phát biểu.
• Nêu lí do của buổi lễ.
• Giới thiệu trực tiếp tên gọi và mục đích chính của phong trào/hoạt động.

2. Nội dung chính (Khoảng 70-80% độ dài)

• Luận điểm 1: Phân tích thực trạng và sự cần thiết phải có phong trào.
  • Nêu bật vấn đề đang tồn tại bằng số liệu, hình ảnh, câu chuyện cụ thể.
  • Chỉ ra những ảnh hưởng tiêu cực của vấn đề đó đến cộng đồng, xã hội.
  • Khẳng định tính cấp thiết của việc phải hành động.
• Luận điểm 2: Trình bày mục tiêu, ý nghĩa và kế hoạch hành động.
  • Giới thiệu mục tiêu rõ ràng, cụ thể mà phong trào hướng tới.
  • Nêu bật ý nghĩa nhân văn, lợi ích thiết thực của phong trào.
  • Trình bày các hoạt động, công việc chính sẽ được triển khai (Ai làm? Làm gì? Khi nào? Ở đâu?).
• Luận điểm 3: Kêu gọi hưởng ứng và tham gia.
  • Trực tiếp kêu gọi mọi người cùng chung tay, góp sức.
  • Chỉ ra những hình thức tham gia, đóng góp cụ thể.
  • Khơi dậy niềm tin, sự lạc quan về thành công của phong trào.

3. Kết thúc (Khoảng 10% độ dài)

• Tóm lược lại lời kêu gọi một cách mạnh mẽ, cô đọng.
• Bày tỏ niềm tin vào sự thành công của phong trào nhờ sự chung sức của mọi người.
• Gửi lời cảm ơn đến các đại biểu và toàn thể người tham dự.
• Tuyên bố phát động phong trào.

2.3. Bước 3: Viết bài

Dựa vào dàn ý chi tiết, tiến hành viết thành một bài văn hoàn chỉnh. Hãy chú ý đến cách diễn đạt và sử dụng ngôn từ.

• Viết phần Mở đầu: Cần tạo ấn tượng ngay từ những giây đầu tiên. Có thể bắt đầu bằng một câu hỏi tu từ, một con số gây sốc, hoặc một câu chuyện ngắn gọn.
• Viết phần Nội dung: Đây là phần trọng tâm, cần triển khai các luận điểm một cách mạch lạc. Giữa các luận điểm cần có từ ngữ chuyển ý mượt mà. Sử dụng kết hợp các yếu tố: lý lẽ (logos) - dùng số liệu, lập luận; tình cảm (pathos) - dùng câu chuyện, hình ảnh gợi cảm xúc; và uy tín (ethos) - thể hiện sự tâm huyết, trách nhiệm của người nói.
• Viết phần Kết thúc: Phải đọng lại, gây ấn tượng sâu sắc. Lời kêu gọi cuối cùng phải ngắn gọn, mạnh mẽ và dễ nhớ. Kết thúc bằng lời cảm ơn chân thành và tuyên bố phát động dứt khoát.

2.4. Bước 4: Chỉnh sửa và hoàn thiện

Sau khi viết xong, hãy đọc lại nhiều lần để rà soát và chỉnh sửa.

• Đọc to thành tiếng: Giúp phát hiện những câu văn lủng củng, khó đọc, từ ngữ không phù hợp.
• Kiểm tra độ dài: Bấm giờ để xem bài phát biểu có phù hợp với thời gian cho phép không. Cắt bỏ những chi tiết rườm rà, không cần thiết.
• Kiểm tra lỗi: Soát lại lỗi chính tả, ngữ pháp, dùng từ.
• Xin ý kiến: Nhờ thầy cô, bạn bè đọc và góp ý để bài viết được khách quan và hoàn thiện hơn.

3. Phân tích bài phát biểu tham khảo (SGK Ngữ văn 12 Chân trời sáng tạo, trang 80-81)

Bài phát biểu tham khảo trong sách giáo khoa là một ví dụ điển hình về phát động phong trào "Tủ sách nhân ái". Chúng ta sẽ phân tích để học hỏi cách viết.

3.1. Phân tích cấu trúc và nội dung

• Phần Mở đầu:
  • Tác giả chào mừng, nêu lí do của buổi lễ (khai giảng năm học mới).
  • Dẫn dắt tự nhiên vào vấn đề: bên cạnh niềm vui, vẫn còn đó những khó khăn của học sinh vùng sâu, vùng xa.
  • Giới thiệu trực tiếp phong trào: "Tủ sách nhân ái".
• Phần Nội dung chính:
  • Thực trạng và sự cần thiết: Tác giả không dùng số liệu khô khan mà vẽ nên hình ảnh tương phản: chúng ta "may mắn" có đủ sách vở, trong khi nhiều bạn khác "thiếu thốn", "con đường đến với tri thức còn nhiều gian nan". Cách nói này giàu cảm xúc, dễ chạm đến trái tim người nghe.
  • Mục tiêu, ý nghĩa, kế hoạch: Mục tiêu rất rõ ràng - "gây dựng những tủ sách cho các trường ở vùng khó khăn". Ý nghĩa được nhấn mạnh: "trao đi yêu thương", "kết nối những trái tim", "lan tỏa tri thức". Kế hoạch hành động cụ thể: quyên góp sách (SGK, sách tham khảo, truyện), thời gian (hai tuần), địa điểm (phòng Đoàn).
  • Lời kêu gọi: Lời kêu gọi được thể hiện tha thiết: "Tôi tha thiết kêu gọi...", "Mỗi cuốn sách bạn trao đi...". Tác giả chỉ ra hành động rất đơn giản: chỉ cần một cuốn sách cũ, nhưng ý nghĩa lại lớn lao.
• Phần Kết thúc:
  • Khẳng định lại niềm tin: "Tôi tin rằng... tấm lòng nhân ái sẽ được hưởng ứng nhiệt liệt".
  • Tuyên bố phát động: "Thay mặt Ban tổ chức, tôi xin chính thức phát động phong trào 'Tủ sách nhân ái'".
  • Cảm ơn và chúc sức khỏe.

3.2. Nhận xét về nghệ thuật thuyết phục

• Sử dụng ngôn từ giàu cảm xúc: "tha thiết kêu gọi", "ấm lòng", "yêu thương", "san sẻ",...
• Tạo sự tương phản: Giữa sự "may mắn" của người nghe và sự "thiếu thốn" của đối tượng được giúp đỡ, qua đó khơi gợi lòng trắc ẩn.
• Lời kêu gọi trực tiếp, mạnh mẽ: Sử dụng các động từ mạnh và cấu trúc câu khẳng định.
• Gần gũi, chân thành: Giọng văn như một lời tâm sự, chia sẻ, tạo sự đồng cảm lớn.

4. Luyện tập thực hành (Theo SGK trang 82)

Đề bài: Viết bài phát biểu cho lễ phát động phong trào "Chủ nhật xanh" của Đoàn Thanh niên trường bạn.

4.1. Hướng dẫn lập dàn ý chi tiết

• Mở đầu:
  • Chào mừng thầy cô, các bạn học sinh.
  • Giới thiệu về thực trạng môi trường đáng báo động hiện nay (có thể bắt đầu bằng hình ảnh những con đường đầy rác, những dòng kênh ô nhiễm...).
  • Giới thiệu phong trào "Chủ nhật xanh" như một hành động thiết thực để giải quyết vấn đề.
• Nội dung:
  • Thực trạng: Nêu cụ thể các vấn đề môi trường ngay tại trường học, khu phố của chúng ta (rác thải trong hộc bàn, sân trường; chai nhựa, túi nilon bị vứt bừa bãi...). Đưa ra một vài con số về tác hại của rác thải nhựa.
  • Ý nghĩa và mục tiêu: Mục tiêu của "Chủ nhật xanh" là làm sạch môi trường sống và học tập, và quan trọng hơn là nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của mỗi đoàn viên, học sinh. Ý nghĩa: hành động nhỏ, lợi ích lớn; góp phần xây dựng hình ảnh ngôi trường văn minh, sạch đẹp.
  • Kế hoạch hành động: Thời gian (sáng Chủ nhật hàng tuần/tháng). Địa điểm (chia khu vực: sân trường, lớp học, khu vực xung quanh cổng trường). Công việc (thu gom, phân loại rác, vệ sinh...).
  • Kêu gọi: Kêu gọi mỗi học sinh không chỉ tham gia vào ngày Chủ nhật mà hãy biến ý thức bảo vệ môi trường thành thói quen hàng ngày. "Đừng chỉ đợi đến Chủ nhật mới 'xanh', hãy 'xanh' từ trong suy nghĩ và hành động mỗi ngày".
• Kết thúc:
  • Nhấn mạnh lại thông điệp: "Vì một ngôi trường xanh - sạch - đẹp, vì một tương lai bền vững".
  • Tuyên bố phát động phong trào.
  • Cảm ơn.

4.2. Bài phát biểu mẫu tham khảo

Kính thưa quý thầy cô giáo,
Cùng toàn thể các bạn đoàn viên, học sinh thân mến!

Hôm nay, trong không khí trang trọng này, tôi rất vinh dự được thay mặt Ban Chấp hành Đoàn trường để nói lên những trăn trở, suy nghĩ của thế hệ trẻ chúng ta về một vấn đề vô cùng cấp bách: vấn đề môi trường.

Các bạn thân mến, mỗi ngày đến trường, chúng ta được tận hưởng không gian học tập khang trang, sạch sẽ. Nhưng, đã bao giờ bạn dừng lại một chút và nhận ra những "vết sẹo" đang hiện hữu ngay quanh ta chưa? Đó là một chiếc vỏ chai nằm lăn lóc trên sân cỏ, một vài mẩu giấy vụn trong hộc bàn, hay những chiếc túi nilon bị gió cuốn đi trong vô định sau giờ tan học. Những hình ảnh đó, dù nhỏ, nhưng đang từng ngày làm xấu đi ngôi trường thân yêu của chúng ta và phản ánh một thực trạng đáng báo động về ý thức bảo vệ môi trường.

Trái Đất đang kêu cứu! Và hành tinh của chúng ta không cần những lời hô hào sáo rỗng, mà cần những hành động cụ thể, dù là nhỏ nhất. Xuất phát từ chính trăn trở đó, với mong muốn góp một phần sức trẻ để xây dựng môi trường sống và học tập xanh - sạch - đẹp hơn, Ban Chấp hành Đoàn trường quyết định phát động phong trào "Chủ nhật xanh".

"Chủ nhật xanh" không chỉ đơn thuần là một buổi lao động. Mục tiêu của chúng ta không chỉ là thu dọn rác thải. Mục tiêu lớn hơn mà phong trào hướng tới là gieo vào mỗi trái tim học sinh một "mầm xanh" ý thức, để chúng ta hiểu rằng bảo vệ môi trường là trách nhiệm của chính mình. Phong trào là cơ hội để chúng ta biến lời nói thành hành động, để thể hiện tình yêu với ngôi trường, với thành phố này.

Kế hoạch của chúng ta rất cụ thể: Vào sáng Chủ nhật tuần cuối cùng của mỗi tháng, toàn thể đoàn viên, học sinh sẽ tập trung, chia thành các đội để dọn dẹp vệ sinh các khu vực trong và ngoài khuôn viên trường, đồng thời tiến hành phân loại rác thải để tái chế.

Các bạn thân mến! Một cá nhân dọn rác chỉ làm sạch một góc nhỏ, nhưng hàng ngàn học sinh cùng hành động sẽ làm sạch cả ngôi trường. Vì vậy, thay mặt Ban tổ chức, tôi tha thiết kêu gọi toàn thể các bạn hãy nhiệt tình hưởng ứng và tham gia phong trào "Chủ nhật xanh". Hơn thế nữa, tôi kêu gọi các bạn hãy biến tinh thần của "Chủ nhật xanh" thành thói quen mỗi ngày: bỏ rác đúng nơi quy định, hạn chế sử dụng đồ nhựa một lần, nhắc nhở bạn bè cùng thực hiện.

Tôi tin rằng, với sức trẻ, lòng nhiệt huyết và tinh thần trách nhiệm, chúng ta sẽ xây dựng thành công một ngôi trường không chỉ tốt về dạy và học, mà còn là một hình mẫu về văn minh và ý thức bảo vệ môi trường.

Vì một tương lai xanh, thay mặt Ban Chấp hành Đoàn trường, tôi xin chính thức phát động phong trào "Chủ nhật xanh"!

Xin trân trọng cảm ơn sự lắng nghe của quý thầy cô và các bạn.

C. CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ BÀI TẬP

1. Câu hỏi 1: Trình bày bố cục ba phần của một bài phát biểu phát động phong trào và nêu rõ nhiệm vụ cốt lõi của từng phần.

   Gợi ý trả lời: Nêu rõ 3 phần: Mở đầu (Giới thiệu, tạo sự chú ý), Nội dung (Phân tích thực trạng, trình bày kế hoạch, kêu gọi), Kết thúc (Khẳng định lại, tuyên bố phát động, cảm ơn). Nhiệm vụ cốt lõi của mỗi phần cần được làm rõ.

2. Câu hỏi 2: Để bài phát biểu có sức thuyết phục, người viết/nói cần kết hợp những yếu tố nào? Phân tích tầm quan trọng của yếu tố cảm xúc (pathos) và lý lẽ (logos) trong việc phát động một hoạt động xã hội.

   Gợi ý trả lời: Cần kết hợp các yếu tố: lý lẽ (logos), cảm xúc (pathos), và uy tín của người nói (ethos). Phân tích: Logos (lý lẽ, số liệu) giúp người nghe tin, Pathos (cảm xúc, câu chuyện) giúp người nghe muốn hành động. Sự kết hợp hai yếu tố này tạo nên sức thuyết phục mạnh mẽ.

3. Câu hỏi 3: Hãy chọn một trong các hoạt động xã hội sau: "Hiến máu nhân đạo", "Nói không với bạo lực học đường", "Giúp đỡ các cụ già neo đơn". Lập dàn ý chi tiết cho bài phát biểu phát động hoạt động đó tại trường của em.

   Gợi ý trả lời: Học sinh tự chọn một đề tài và xây dựng dàn ý theo cấu trúc 3 phần đã học. Dàn ý cần thể hiện rõ: thực trạng, sự cần thiết, mục tiêu, kế hoạch hành động cụ thể và lời kêu gọi phù hợp với đề tài đã chọn.

D. KẾT LUẬN & TÓM TẮT

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu toàn bộ quy trình để tạo nên một bài phát biểu phát động phong trào, hoạt động xã hội. Hãy nhớ rằng, chìa khóa của một bài phát biểu thành công nằm ở bốn bước: Chuẩn bị kỹ lưỡng, Lập dàn ý logic, Viết bằng cả trái tim và khối óc, và cuối cùng là Chỉnh sửa tỉ mỉ. Một bài phát biểu hay không chỉ cần nội dung sâu sắc, lập luận chặt chẽ mà còn phải chạm đến cảm xúc của người nghe. Kỹ năng này không chỉ giúp các em hoàn thành tốt bài tập trên lớp, mà còn là một hành trang quý giá để trở thành những công dân tích cực, có khả năng truyền cảm hứng và tạo ra những ảnh hưởng tốt đẹp cho cộng đồng. Hãy bắt đầu luyện tập ngay từ hôm nay!