Soạn bài Viết thư trao đổi công việc - Ngữ văn - Lớp 12 - Cánh diều

A. PHẦN MỞ ĐẦU

Chào các em học sinh lớp 12 thân mến! Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu một kỹ năng vô cùng quan trọng không chỉ trong học tập mà còn trong cuộc sống và công việc sau này: Viết thư trao đổi công việc hoặc một vấn đề đáng quan tâm. Khác với những lá thư thăm hỏi bạn bè, người thân, loại thư này đòi hỏi sự trang trọng, rõ ràng và tính thuyết phục cao. Việc thành thạo kỹ năng này sẽ giúp các em tự tin hơn khi ứng tuyển đại học, xin việc làm, hay trình bày quan điểm của mình một cách chuyên nghiệp. Trong bài học này, chúng ta sẽ khám phá từ khái niệm, bố cục chuẩn, văn phong phù hợp cho đến cách phân tích và thực hành viết một bức thư hoàn chỉnh. Hãy cùng bắt đầu nhé!

B. NỘI DUNG CHÍNH

I. Tìm hiểu chung về thư trao đổi công việc hoặc một vấn đề đáng quan tâm

1. Khái niệm và mục đích

Thư trao đổi công việc hoặc một vấn đề đáng quan tâm là một dạng văn bản hành chính hoặc giao dịch, được sử dụng để giao tiếp bằng văn bản giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với tổ chức, hoặc tổ chức với tổ chức nhằm trao đổi, đề đạt, kiến nghị về một công việc cụ thể hoặc một vấn đề chung trong xã hội.

Mục đích của loại thư này rất đa dạng, nhưng tựu trung lại là để:

• Đề xuất, kiến nghị: Góp ý, đề xuất một giải pháp, một sáng kiến cho một cơ quan, tổ chức (ví dụ: đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường, kiến nghị về an toàn giao thông).
• Trao đổi thông tin: Hỏi hoặc cung cấp thông tin liên quan đến công việc, học tập (ví dụ: thư hỏi về thủ tục nhập học, thư xác nhận lịch hẹn).
• Ứng tuyển, xin việc: Gửi hồ sơ ứng tuyển một vị trí công việc, thực tập sinh, cộng tác viên.
• Bày tỏ quan điểm: Thể hiện ý kiến, thái độ về một vấn đề xã hội đang được quan tâm (ví dụ: thư gửi tòa soạn báo).

2. Tầm quan trọng của kỹ năng viết thư chuyên nghiệp

Trong thời đại số, dù email và các ứng dụng nhắn tin trở nên phổ biến, kỹ năng viết một bức thư trang trọng vẫn giữ nguyên giá trị. Một bức thư được viết cẩn thận, chuyên nghiệp không chỉ truyền đạt thông tin hiệu quả mà còn:

• Thể hiện sự tôn trọng: Người viết thể hiện sự tôn trọng đối với người nhận và vấn đề đang được trao đổi.
• Xây dựng hình ảnh cá nhân: Một bức thư chỉn chu cho thấy bạn là người cẩn thận, có tư duy logic và có năng lực giao tiếp tốt. Đây là ấn tượng ban đầu cực kỳ quan trọng khi xin việc hay làm việc với đối tác.
• Tăng tính thuyết phục: Nội dung được trình bày rõ ràng, mạch lạc với luận điểm, luận cứ xác đáng sẽ có sức nặng hơn nhiều so với một lời nói thông thường.
• Lưu lại bằng chứng: Thư từ (cả bản giấy và email) là bằng chứng văn bản có giá trị pháp lý và tham chiếu khi cần thiết.

3. Phân biệt với các loại thư khác

Để viết đúng, chúng ta cần phân biệt rõ thư trao đổi công việc với thư thăm hỏi thông thường.

II. Hướng dẫn chi tiết cách viết thư

1. Yêu cầu chung về nội dung và hình thức

Một bức thư hiệu quả cần đáp ứng các yêu cầu cơ bản sau:

• Về nội dung:
  • Rõ ràng, chính xác: Thông tin đưa ra phải cụ thể, số liệu (nếu có) phải chính xác. Vấn đề cần trao đổi phải được nêu bật, tránh viết chung chung, mơ hồ.
  • Ngắn gọn, súc tích: Đi thẳng vào vấn đề, không lan man, dài dòng. Mỗi đoạn văn nên tập trung vào một ý chính.
  • Thuyết phục: Lập luận phải logic, có căn cứ. Nếu là thư đề xuất, cần chỉ ra được lợi ích của đề xuất đó.
  • Lịch sự, cầu thị: Dù là kiến nghị hay góp ý, luôn giữ thái độ tôn trọng, xây dựng.
• Về hình thức:
  • Trình bày sạch sẽ: Không tẩy xóa (với thư viết tay), định dạng văn bản thống nhất, dễ đọc (với thư đánh máy).
  • Đúng cấu trúc: Tuân thủ bố cục 3 phần của một bức thư trang trọng.
  • Không lỗi chính tả, ngữ pháp: Đây là yêu cầu tối thiểu thể hiện sự cẩn thận và tôn trọng người đọc.

2. Bố cục chi tiết của một bức thư chuẩn

Một bức thư trao đổi công việc thường bao gồm các phần sau:

1. Phần đầu thư:
   • Quốc hiệu, Tiêu ngữ (không bắt buộc nhưng tăng tính trang trọng):
     CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
     Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
   • Địa điểm và ngày, tháng, năm viết thư: Đặt ở góc trên bên phải. Ví dụ: Hà Nội, ngày 20 tháng 10 năm 2023.
   • Phần kính gửi (Nơi nhận thư):
     Kính gửi: [Tên cơ quan, tổ chức hoặc tên và chức vụ của cá nhân nhận thư].
     Ví dụ: Kính gửi: Ban Giám hiệu Trường THPT Cầu Giấy.
     Ví dụ: Kính gửi: Ông Nguyễn Văn A, Giám đốc Công ty TNHH ABC.
2. Phần nội dung chính: Đây là phần quan trọng nhất, thường được chia thành nhiều đoạn văn.
   • Đoạn 1: Giới thiệu bản thân và nêu lý do viết thư.
     - Tôi tên là..., hiện là học sinh lớp..., trường...
     - Tôi viết thư này để... (đề xuất/kiến nghị/ứng tuyển/hỏi về vấn đề...).
   • Đoạn 2, 3...: Trình bày chi tiết vấn đề.
     - Nêu thực trạng của vấn đề (kèm dẫn chứng, số liệu nếu có).
     - Phân tích nguyên nhân, ảnh hưởng của vấn đề.
     - Đưa ra các đề xuất, giải pháp cụ thể, khả thi.
     - Trình bày nguyện vọng, mong muốn của bản thân.
   • Đoạn cuối của nội dung: Khẳng định lại mong muốn và bày tỏ thiện chí.
     - Bày tỏ hy vọng đề xuất sẽ được xem xét.
     - Sẵn sàng cung cấp thêm thông tin hoặc trao đổi trực tiếp nếu cần.
3. Phần cuối thư:
   • Lời cảm ơn: Xin trân trọng cảm ơn! hoặc Tôi xin chân thành cảm ơn!
   • Lời chào kết: Trân trọng, hoặc Kính thư,
   • Chữ ký và họ tên: Ký tên (với thư tay) và ghi đầy đủ họ tên bên dưới.

3. Lưu ý về văn phong và ngôn ngữ

Ngôn ngữ là "linh hồn" của bức thư. Để thể hiện sự chuyên nghiệp, các em cần chú ý:

• Sử dụng kính ngữ phù hợp: Dùng các từ "Kính gửi", "Kính thưa", "Trân trọng" một cách chuẩn mực. Xưng hô "tôi" và gọi người nhận bằng "ông/bà", "Quý cơ quan", "Quý trường".
• Từ ngữ khách quan, chính xác: Tránh dùng từ ngữ biểu cảm quá mức, từ địa phương, tiếng lóng, hay các từ viết tắt không thông dụng (vd: "ko", "đc", "bt"...).
• Câu văn mạch lạc: Sử dụng câu đơn, câu ghép hợp lý. Câu văn cần đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ, diễn đạt ý một cách rõ ràng, tránh câu cú tối nghĩa, mơ hồ.
• Giọng điệu cầu thị, xây dựng: Ngay cả khi viết thư phàn nàn hay kiến nghị, hãy giữ một giọng văn bình tĩnh, khách quan và hướng đến giải pháp. Tránh giọng điệu chỉ trích, gay gắt hoặc quá ủy mị, kể lể.

III. Phân tích bài viết tham khảo (SGK Ngữ văn 12 Cánh diều, tập 1, trang 73)

1. Phân tích đề bài

Đề bài trong sách giáo khoa yêu cầu: "Viết thư gửi một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền để trao đổi về một trong hai vấn đề: (a) Đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường tại địa phương; (b) Đề xuất nguyện vọng về một hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp cho học sinh ở trường."

• Đối tượng nhận thư: Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền (UBND phường/xã, Ban Giám hiệu nhà trường, Giám đốc trung tâm hướng nghiệp...).
• Nội dung: Chọn 1 trong 2 chủ đề cụ thể, gần gũi với học sinh.
• Mục đích: Đề xuất, trình bày nguyện vọng.
• Yêu cầu: Văn phong trang trọng, bố cục rõ ràng, nội dung thuyết phục.

2. Phân tích bài viết mẫu về vấn đề môi trường

Bài viết tham khảo trong sách giáo khoa đã thực hiện rất tốt các yêu cầu của một bức thư trao đổi. Chúng ta hãy cùng phân tích:

• Về hình thức và bố cục:
  • Bài viết tuân thủ đúng cấu trúc 3 phần.
  • Có đầy đủ các mục: Địa điểm, thời gian; Tên thư; Phần kính gửi; Lời cảm ơn; Chữ ký và họ tên. Đây là một bố cục chuẩn mực.
• Về nội dung:
  • Mở đầu: Người viết giới thiệu rõ mình là ai (học sinh trường X, cư trú tại địa phương Y) và nêu trực diện lí do viết thư là "để đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần bảo vệ môi trường".
  • Triển khai vấn đề:
    • Nêu thực trạng: Chỉ ra các vấn đề cụ thể như "rác thải sinh hoạt chưa được xử lí triệt để", "tình trạng vứt rác bừa bãi". Đây là những quan sát thực tế, tăng tính xác thực.
    • Đề xuất giải pháp: Đưa ra các giải pháp rất cụ thể và khả thi như: "tăng cường tuyên truyền", "tổ chức các buổi lao động công ích", "khen thưởng các cá nhân, tập thể". Các giải pháp này không hề viển vông mà có tính ứng dụng cao.
  • Kết thúc: Bày tỏ mong muốn đề xuất được lắng nghe và xem xét, thể hiện thái độ cầu thị và tinh thần trách nhiệm với cộng đồng.
• Về ngôn ngữ:
  • Văn phong trang trọng, lịch sự (dùng từ "Kính gửi", "Trân trọng cảm ơn", xưng "cháu" hoặc "tôi").
  • Lập luận chặt chẽ, từ ngữ rõ ràng, không dùng từ ngữ cảm tính.

IV. Luyện tập thực hành

1. Một số đề bài gợi ý

Để rèn luyện kỹ năng, các em hãy thử sức với các đề bài sau:

• Đề 1: Viết thư gửi Ban Giám hiệu nhà trường để đề xuất thành lập một câu lạc bộ học thuật (ví dụ: CLB Lịch sử, CLB Tranh biện, CLB STEM).
• Đề 2: Bạn nhận thấy nhiều học sinh trong trường gặp khó khăn trong việc lựa chọn ngành nghề tương lai. Hãy viết thư gửi cho Đoàn Thanh niên của trường, đề xuất tổ chức một chuỗi sự kiện "Ngày hội hướng nghiệp".
• Đề 3: Viết một bức thư (dưới dạng email) gửi đến một công ty/tổ chức để ứng tuyển vào vị trí thực tập sinh hoặc tình nguyện viên cho một chương trình mà bạn quan tâm.

2. Dàn ý chi tiết cho Đề 2

Chủ đề: Viết thư gửi Đoàn Thanh niên trường đề xuất tổ chức chuỗi sự kiện "Ngày hội hướng nghiệp".

1. Phần đầu thư:
   • Hà Nội, ngày ... tháng ... năm ...
   • Kính gửi: Ban Chấp hành Đoàn trường THPT [Tên trường].
2. Phần nội dung:
   • Đoạn 1: Giới thiệu: Em tên là Nguyễn Văn B, học sinh lớp 12A1. Em viết thư này với mong muốn được đề xuất một hoạt động ý nghĩa cho học sinh toàn trường.
   • Đoạn 2: Nêu thực trạng và sự cần thiết.
     • Học sinh cuối cấp, đặc biệt là khối 12, đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng của việc chọn ngành, chọn trường.
     • Nhiều bạn còn mông lung, thiếu thông tin về các ngành nghề, hoặc chọn theo xu hướng mà chưa hiểu rõ về bản thân.
     • Sự thiếu định hướng này có thể dẫn đến những lựa chọn sai lầm, gây lãng phí thời gian và công sức.
   • Đoạn 3: Đề xuất giải pháp cụ thể.
     • Đề xuất tổ chức chuỗi sự kiện "Ngày hội hướng nghiệp" kéo dài 2-3 ngày.
     • Nội dung gợi ý: Mời chuyên gia tư vấn hướng nghiệp, cựu học sinh thành đạt ở nhiều lĩnh vực về chia sẻ; Tổ chức các gian hàng của các trường đại học; Tổ chức các bài trắc nghiệm tính cách nghề nghiệp (MBTI, Holland...).
     • Nêu bật lợi ích: Giúp học sinh có cái nhìn toàn diện về thế giới nghề nghiệp, khám phá tiềm năng bản thân, và đưa ra quyết định phù hợp hơn.
   • Đoạn 4: Bày tỏ nguyện vọng. Em rất mong Ban Chấp hành Đoàn trường xem xét đề xuất này. Em và các bạn sẵn sàng đóng góp công sức để cùng Đoàn trường tổ chức thành công sự kiện.
3. Phần cuối thư:
   • Em xin chân thành cảm ơn.
   • Trân trọng,
   • (Ký tên)
   • Nguyễn Văn B

3. Một số lỗi thường gặp cần tránh

• Lỗi về hình thức: Viết tắt, sai bố cục, thiếu các mục quan trọng, trình bày cẩu thả.
• Lỗi về nội dung: Viết lan man, không tập trung vào vấn đề chính; đề xuất chung chung, thiếu tính khả thi; không có luận cứ thuyết phục.
• Lỗi về ngôn ngữ: Dùng văn nói, từ lóng, giọng điệu quá suồng sã hoặc quá gay gắt, sai chính tả và ngữ pháp.
• Lỗi gửi sai đối tượng: Gửi thư đến một cá nhân/tổ chức không có thẩm quyền giải quyết vấn đề bạn nêu ra.

C. CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ BÀI TẬP

1. Câu 1: Phân biệt những điểm khác biệt cơ bản về mục đích, văn phong và đối tượng giữa một bức thư trao đổi công việc và một bức thư thăm hỏi bạn bè.
2. Câu 2: Tại sao việc trình bày các đề xuất, giải pháp một cách cụ thể và khả thi lại là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của một bức thư kiến nghị?
3. Câu 3: Lập dàn ý chi tiết cho bức thư gửi Ban quản lý thư viện trường bạn, đề xuất việc kéo dài thời gian mở cửa thư viện vào buổi tối và các ngày cuối tuần để phục vụ nhu cầu ôn thi của học sinh cuối cấp.

Hướng dẫn trả lời:

1. Câu 1: Dựa vào bảng so sánh ở phần I.3. Nhấn mạnh sự khác biệt về tính chất mối quan hệ (xã giao vs. thân thiết) dẫn đến sự khác biệt trong ngôn ngữ (trang trọng vs. thân mật) và mục đích (công việc vs. tình cảm).
2. Câu 2: Một đề xuất cụ thể, khả thi cho thấy người viết đã có sự tìm hiểu, suy nghĩ nghiêm túc về vấn đề. Nó giúp người nhận thấy được tính thực tiễn và giá trị của đề xuất, từ đó tăng khả năng họ sẽ xem xét và chấp thuận. Ngược lại, một đề xuất chung chung, viển vông sẽ bị coi là không có giá trị.
3. Câu 3: Dàn ý cần bám sát cấu trúc 3 phần. Phần nội dung phải nêu được: (1) Thực trạng: nhu cầu ôn thi cuối cấp lớn, thư viện đóng cửa sớm gây bất tiện. (2) Đề xuất: Mở cửa đến 21h các ngày trong tuần và mở cả ngày thứ Bảy, Chủ nhật. (3) Lợi ích: Tạo không gian học tập yên tĩnh, hiệu quả cho học sinh.

D. KẾT LUẬN & TÓM TẮT

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu toàn diện về cách viết một bức thư trao đổi công việc hoặc một vấn đề đáng quan tâm. Bài học đã hệ thống lại những điểm cốt lõi nhất: tầm quan trọng của loại văn bản này, bố cục chuẩn mực gồm ba phần, và những yêu cầu khắt khe về văn phong, ngôn ngữ. Hãy nhớ rằng, một bức thư được đầu tư kỹ lưỡng chính là tấm danh thiếp thể hiện sự chuyên nghiệp và tư duy của bạn. Đừng ngần ngại thực hành viết về những vấn đề bạn thực sự quan tâm. Kỹ năng này sẽ là một hành trang quý báu, giúp các em tự tin bước vào những chặng đường mới trong tương lai.