I. Giới thiệu chung
Chào các bạn học sinh lớp 12! Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu một kỹ năng viết rất quan trọng và hữu ích trong cuộc sống: Viết thư trao đổi về một vấn đề đáng quan tâm. Đây không chỉ là một bài học trong sách giáo khoa Ngữ văn 12 - Chân trời sáng tạo, mà còn là một công cụ giao tiếp hiệu quả giúp các bạn bày tỏ quan điểm, đề xuất giải pháp và tạo ra những ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng. Thông qua bài học này, các bạn sẽ nắm vững cách xác định vấn đề, xây dựng luận điểm, sắp xếp ý tưởng và sử dụng ngôn từ phù hợp để viết một bức thư thuyết phục, thể hiện rõ trách nhiệm công dân của một người trẻ trong xã hội hiện đại. Hãy cùng khám phá nhé!
II. Phân tích bài viết tham khảo
Để hiểu rõ hơn về cách viết thư trao đổi, chúng ta sẽ cùng phân tích một bài viết mẫu trong Sách giáo khoa Ngữ văn 12, tập một, trang 110-111. Bài viết này là một bức thư gửi đến một cơ quan/tổ chức có thẩm quyền, đề cập đến vấn đề "sử dụng xe đạp và phương tiện công cộng để góp phần xây dựng môi trường sống xanh, sạch, đẹp".
1. Vấn đề được trao đổi và mục đích viết thư
Vấn đề trung tâm của bức thư là thực trạng môi trường sống đang bị ô nhiễm và đề xuất giải pháp thiết thực: khuyến khích sử dụng xe đạp và phương tiện giao thông công cộng.
- Vấn đề: Ô nhiễm môi trường do khí thải từ phương tiện cá nhân (ô tô, xe máy).
- Mục đích: Thuyết phục cơ quan chức năng và cộng đồng cùng hành động để cải thiện môi trường. Cụ thể là đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường việc sử dụng xe đạp và phương tiện công cộng.
- Tầm quan trọng: Đây là một vấn đề cấp thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của mọi người. Việc lựa chọn vấn đề này cho thấy người viết có sự quan tâm sâu sắc đến các vấn đề xã hội và môi trường.
2. Cách trình bày thông tin và bố cục
Bức thư được cấu trúc rất chặt chẽ, logic, tuân thủ đúng quy chuẩn của một văn bản nghị luận dưới hình thức thư từ.
- Phần đầu thư: Cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết: địa điểm, thời gian viết thư; kính gửi (nêu rõ người/cơ quan nhận thư); họ tên, địa chỉ của người viết.
- Phần nội dung chính: Triển khai vấn đề một cách hệ thống:
- Nêu vấn đề: Trình bày thực trạng đáng lo ngại về ô nhiễm môi trường và vai trò của các phương tiện giao thông cá nhân.
- Phân tích nguyên nhân và hậu quả: Chỉ ra tác động tiêu cực của tình trạng này.
- Đề xuất giải pháp: Đưa ra các kiến nghị cụ thể, khả thi (ví dụ: xây dựng làn đường riêng cho xe đạp, tăng cường tuyến xe buýt, chính sách ưu đãi...).
- Phần cuối thư: Tóm tắt lại mong muốn, bày tỏ niềm tin vào sự quan tâm của cơ quan chức năng và gửi lời cảm ơn, lời chào trân trọng.
Bố cục này giúp người đọc dễ dàng theo dõi và nắm bắt được thông điệp chính mà người viết muốn truyền tải.
3. Cách thể hiện thái độ và quan điểm
Người viết đã thể hiện một thái độ rất đúng mực, vừa thể hiện sự quan tâm sâu sắc, vừa giữ được sự tôn trọng đối với người nhận thư.
- Thái độ: Xây dựng, tích cực, có trách nhiệm. Người viết không chỉ phàn nàn về thực trạng mà còn chủ động đề xuất giải pháp.
- Ngôn ngữ: Lịch sự, trang trọng nhưng vẫn gần gũi, chân thành. Các từ ngữ như "kính gửi", "trân trọng cảm ơn" thể hiện sự tôn trọng.
- Lập luận: Chặt chẽ, có sức thuyết phục. Các ý kiến được đưa ra không phải là cảm tính mà dựa trên quan sát thực tế và mong muốn đóng góp cho cộng đồng.
4. Những điểm cần lưu ý cho bài viết của bạn
Từ việc phân tích bài mẫu, chúng ta có thể rút ra một số kinh nghiệm quý báu để áp dụng vào bài viết của mình:
- Chọn vấn đề gần gũi, thiết thực: Hãy chọn một vấn đề mà bạn thực sự quan tâm và có hiểu biết nhất định. Đó có thể là vấn đề môi trường, an toàn giao thông, văn hóa học đường, sử dụng mạng xã hội...
- Xác định đúng đối tượng nhận thư: Bạn viết cho ai? Ban giám hiệu nhà trường, chính quyền địa phương, hay một tờ báo? Việc xác định đúng đối tượng sẽ giúp bạn chọn lựa văn phong và nội dung phù hợp.
- Cấu trúc rõ ràng: Luôn đảm bảo thư của bạn có đủ ba phần: Mở đầu (thông tin người gửi, người nhận), Nội dung chính (nêu vấn đề, phân tích, đề xuất giải pháp), và Kết thúc (tóm tắt, cảm ơn, ký tên).
- Lập luận thuyết phục: Đừng chỉ nêu ý kiến suông. Hãy dùng dẫn chứng, số liệu (nếu có), và lí lẽ để làm cho quan điểm của bạn trở nên vững chắc.
- Giữ thái độ chân thành, xây dựng: Mục đích của bạn là trao đổi để cùng tìm ra giải pháp, không phải để chỉ trích. Hãy sử dụng ngôn từ lịch sự và thể hiện tinh thần trách nhiệm.
III. Hướng dẫn quy trình viết thư
Bây giờ, chúng ta sẽ đi vào chi tiết các bước để hoàn thành một bức thư trao đổi về một vấn đề đáng quan tâm. Hãy tuân thủ quy trình dưới đây để bài viết của bạn đạt hiệu quả cao nhất.
1. Bước 1: Chuẩn bị viết
a. Lựa chọn đề tài
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Một đề tài tốt sẽ là nguồn cảm hứng để bạn viết. Hãy suy nghĩ về những vấn đề xung quanh bạn:
- Trong nhà trường: Vấn đề bạo lực học đường, áp lực học tập, vệ sinh trường lớp, văn hóa ứng xử của học sinh, việc sử dụng điện thoại trong giờ học...
- Ngoài xã hội: Ô nhiễm môi trường (rác thải nhựa), an toàn giao thông, văn hóa đọc của giới trẻ, tác động của mạng xã hội, bảo tồn di tích lịch sử địa phương...
Mẹo: Chọn vấn đề mà bạn có nhiều cảm xúc và kiến thức nhất. Điều đó sẽ giúp bạn viết một cách tự nhiên và thuyết phục hơn.
b. Xác định mục đích và đối tượng
- Mục đích viết thư: Bạn viết thư này để làm gì? Để phản ánh một thực trạng? Để đề xuất một giải pháp? Hay để kêu gọi hành động? Mục đích phải thật rõ ràng.
- Đối tượng nhận thư (người đọc): Bạn gửi thư cho ai? Ban Giám hiệu, thầy cô giáo, lãnh đạo Đoàn Thanh niên, chủ tịch phường/xã, hay ban biên tập một tờ báo? Việc xác định đúng người nhận sẽ quyết định cách bạn xưng hô và trình bày vấn đề.
c. Tìm ý và lập dàn ý
Sau khi có đề tài, hãy dành thời gian thu thập thông tin và sắp xếp ý tưởng. Hãy đặt ra các câu hỏi và tự trả lời:
- Thực trạng: Vấn đề đó đang diễn ra như thế nào? Biểu hiện cụ thể là gì?
- Nguyên nhân: Tại sao vấn đề đó lại xảy ra? Do ý thức con người, do cơ chế quản lý, hay do yếu tố nào khác?
- Hậu quả/Tác động: Vấn đề đó gây ra những ảnh hưởng tiêu cực gì đến cá nhân, tập thể, cộng đồng?
- Giải pháp/Kiến nghị: Theo bạn, cần làm gì để giải quyết vấn đề? Ai là người chịu trách nhiệm thực hiện? Các giải pháp có khả thi không?
Dàn ý chi tiết:
- Phần Mở đầu:
- Quốc hiệu, tiêu ngữ (nếu gửi cơ quan nhà nước).
- Địa điểm, ngày tháng năm viết thư.
- Tên bức thư (ví dụ: THƯ KIẾN NGHỊ VỀ VIỆC...).
- Kính gửi: Ghi rõ tên và chức vụ của người nhận/tên cơ quan.
- Giới thiệu bản thân: Họ tên, lớp, trường hoặc địa chỉ.
- Nêu lí do viết thư và giới thiệu vấn đề sẽ trao đổi.
- Phần Nội dung chính:
- Luận điểm 1: Trình bày thực trạng của vấn đề (kèm dẫn chứng cụ thể).
- Luận điểm 2: Phân tích nguyên nhân và hậu quả của vấn đề.
- Luận điểm 3: Đề xuất các giải pháp, kiến nghị cụ thể, khả thi. (Nên chia thành các gạch đầu dòng cho rõ ràng).
- Phần Kết thúc:
- Khẳng định lại tầm quan trọng của vấn đề và bày tỏ mong muốn, nguyện vọng.
- Bày tỏ sự tin tưởng vào sự quan tâm, giải quyết của người/cơ quan nhận thư.
- Lời cảm ơn.
- Ký tên (ghi rõ họ tên).
2. Bước 2: Viết bài
Bám sát dàn ý đã lập, bạn hãy bắt đầu viết thành một bức thư hoàn chỉnh. Lưu ý:
- Văn phong: Sử dụng ngôn ngữ trang trọng, lịch sự, đúng mực. Tránh dùng từ ngữ suồng sã, khẩu ngữ hay các từ viết tắt, teen code.
- Xưng hô: Chọn cách xưng hô phù hợp với đối tượng nhận thư. Ví dụ: "Kính gửi Ban Giám hiệu nhà trường", "Tôi là..." hoặc "Em là...".
- Trình bày: Viết sạch sẽ, rõ ràng, không tẩy xóa. Các phần, các đoạn cần được phân tách rành mạch.
3. Bước 3: Chỉnh sửa và hoàn thiện
Đây là bước không thể bỏ qua. Sau khi viết xong, hãy đọc lại thật kỹ bức thư của mình để kiểm tra và sửa chữa.
- Kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp: Một bức thư có nhiều lỗi sẽ làm giảm tính chuyên nghiệp và sức thuyết phục.
- Kiểm tra tính logic: Các ý đã được sắp xếp hợp lý chưa? Lập luận có chặt chẽ không? Dẫn chứng có phù hợp không?
- Kiểm tra văn phong: Ngôn từ đã đủ trang trọng, lịch sự chưa? Thái độ có chân thành, xây dựng không?
- Đọc to: Hãy thử đọc to bức thư. Việc này sẽ giúp bạn phát hiện những câu văn lủng củng, khó hiểu.
IV. Bài tập thực hành và gợi ý
Để củng cố kiến thức, chúng ta hãy cùng thực hành với một đề bài cụ thể.
Đề bài: Hiện nay, vấn đề sử dụng rác thải nhựa, đặc biệt là túi ni-lông và đồ nhựa dùng một lần, trong khuôn viên trường học và khu vực xung quanh đang ở mức báo động. Với tư cách là một học sinh quan tâm đến môi trường, hãy viết một bức thư gửi Ban Giám hiệu nhà trường để trao đổi về vấn đề này và đề xuất một số giải pháp.
1. Hướng dẫn lập dàn ý cho đề bài
- Đối tượng nhận thư: Ban Giám hiệu Trường THPT [Tên trường bạn].
- Mục đích: Phản ánh thực trạng sử dụng rác thải nhựa và đề xuất giải pháp để xây dựng "trường học xanh".
- Dàn ý chi tiết:
- Phần đầu:
- Địa điểm, thời gian.
- Kính gửi: Ban Giám hiệu Trường THPT [Tên trường bạn].
- Tự giới thiệu: Em tên là Nguyễn Văn A, học sinh lớp 12A1.
- Lí do viết thư: Bày tỏ sự lo ngại về vấn đề rác thải nhựa trong trường.
- Phần nội dung:
- Thực trạng: Miêu tả cảnh tượng sau giờ ra chơi, giờ ăn trưa: sân trường, lớp học ngập trong vỏ chai nhựa, hộp xôi, ly trà sữa, túi ni-lông... Các thùng rác luôn quá tải.
- Nguyên nhân: Do thói quen tiện lợi của học sinh; căng-tin vẫn bán nhiều đồ dùng nhựa một lần; chưa có các hoạt động tuyên truyền đủ mạnh.
- Hậu quả: Gây mất mỹ quan trường học; ô nhiễm môi trường đất, nước; tạo hình ảnh không đẹp về ý thức học sinh.
- Đề xuất giải pháp:
- Nhà trường phát động phong trào "Nói không với đồ nhựa dùng một lần".
- Khuyến khích học sinh mang theo bình nước cá nhân, hộp đựng thức ăn.
- Làm việc với căng-tin để hạn chế bán đồ nhựa, chuyển sang các sản phẩm thân thiện với môi trường (ly giấy, ống hút tre/gạo...).
- Tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, cuộc thi về tái chế, bảo vệ môi trường.
- Tăng cường các thùng rác phân loại rác thải.
- Phần cuối:
- Bày tỏ niềm tin rằng nhà trường sẽ quan tâm và có những hành động thiết thực.
- Cam kết bản thân sẽ gương mẫu thực hiện.
- Kêu gọi các bạn học sinh khác cùng chung tay.
- Lời cảm ơn và ký tên.
- Phần đầu:
2. Bài viết mẫu tham khảo (Dựa trên dàn ý)
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày ... tháng ... năm ...
THƯ KIẾN NGHỊ
(V/v: Giảm thiểu rác thải nhựa trong khuôn viên nhà trường)
Kính gửi: Ban Giám hiệu Trường THPT Chân Trời Sáng Tạo.
Em tên là: Nguyễn Minh Anh, học sinh lớp 12A1.
Lời đầu tiên, em xin gửi đến quý thầy cô trong Ban Giám hiệu lời chúc sức khỏe và lời chào trân trọng nhất.
Kính thưa quý thầy cô, em viết lá thư này với mong muốn được bày tỏ sự quan tâm và một vài suy nghĩ của mình về một vấn đề đang ngày càng trở nên đáng lo ngại trong môi trường học đường của chúng ta: tình trạng sử dụng và xả rác thải nhựa một cách tràn lan.
Hằng ngày, khi đi qua sân trường sau mỗi giờ ra chơi hay giờ tan học, em không khỏi chạnh lòng khi chứng kiến hình ảnh những vỏ chai nước, ly nhựa, hộp xôi, túi ni-lông... nằm vương vãi khắp nơi, dù nhà trường đã trang bị rất nhiều thùng rác. Các thùng rác công cộng thường xuyên trong tình trạng quá tải, rác thải nhựa tràn cả ra ngoài, gây mất mỹ quan và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm. Thực trạng này không chỉ làm xấu đi hình ảnh của một ngôi trường văn minh, sạch đẹp mà còn cho thấy một phần ý thức chưa cao của học sinh chúng em trong việc bảo vệ môi trường sống chung.
Theo quan sát của em, nguyên nhân chính xuất phát từ thói quen tiện lợi của đa số học sinh. Việc sử dụng đồ nhựa một lần đã trở nên quá phổ biến. Thêm vào đó, các mặt hàng được bán tại căng-tin nhà trường phần lớn vẫn được đựng trong các bao bì nhựa. Mặc dù nhà trường và Đoàn Thanh niên đã có những hoạt động tuyên truyền, nhưng có lẽ vẫn chưa đủ sức lan tỏa để thay đổi triệt để thói quen đã ăn sâu này.
Để góp phần xây dựng một môi trường học tập xanh - sạch - đẹp, đúng với danh tiếng của trường ta, em xin mạn phép được đề xuất một vài giải pháp cụ thể như sau:
- Phát động một chiến dịch dài hạn trong toàn trường với chủ đề "Trường học Chân Trời Sáng Tạo nói không với rác thải nhựa", kèm theo những quy định cụ thể và hình thức khen thưởng, kỷ luật rõ ràng.
- Khuyến khích, vận động học sinh mang theo bình nước cá nhân và hộp đựng thức ăn khi mua đồ ăn sáng tại trường hoặc mang từ nhà đi.
- Nhà trường có thể làm việc với bộ phận quản lý căng-tin để từng bước thay thế các sản phẩm nhựa dùng một lần bằng các vật dụng thân thiện với môi trường hơn như ly giấy, ống hút gạo, hộp bã mía...
- Tổ chức thêm các cuộc thi, workshop về tái chế, làm đồ handmade từ rác thải nhựa để nâng cao nhận thức và sự sáng tạo của học sinh.
Trên đây là một vài suy nghĩ và kiến nghị xuất phát từ tình cảm và trách nhiệm của một học sinh đối với ngôi trường mình đang theo học. Em rất mong những ý kiến của em sẽ được quý thầy cô quan tâm, xem xét. Em tin rằng, với sự chỉ đạo sát sao của Ban Giám hiệu và sự đồng lòng của toàn thể học sinh, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng một môi trường học đường không rác thải nhựa.
Em xin trân trọng cảm ơn quý thầy cô đã dành thời gian đọc thư.
Trân trọng,
Nguyễn Minh Anh
Học sinh lớp 12A1
V. Câu hỏi ôn tập
Câu 1: Khi viết thư trao đổi về một vấn đề đáng quan tâm, tại sao việc xác định đúng đối tượng nhận thư lại quan trọng?
Gợi ý trả lời: Việc xác định đúng đối tượng nhận thư giúp người viết lựa chọn được văn phong, cách xưng hô (trang trọng, thân mật,...) và nội dung (lập luận, kiến nghị) phù hợp, từ đó tăng tính thuyết phục và hiệu quả của bức thư. Gửi thư đến đúng người/cơ quan có thẩm quyền giải quyết cũng là yếu tố quyết định xem vấn đề có được xử lý hay không.
Câu 2: Nêu bố cục ba phần của một bức thư trao đổi và vai trò của từng phần.
Gợi ý trả lời:
- Phần đầu: Gồm các thủ tục hành chính (thời gian, địa điểm, người nhận, người gửi). Vai trò: Cung cấp thông tin cơ bản, tạo sự trang trọng và giúp người nhận biết thư của ai, gửi đến ai.
- Phần nội dung chính: Trình bày vấn đề (thực trạng, nguyên nhân, hậu quả) và đề xuất giải pháp. Vai trò: Đây là phần cốt lõi, thể hiện toàn bộ quan điểm, lập luận và mong muốn của người viết.
- Phần cuối: Tóm tắt mong muốn, cảm ơn và ký tên. Vai trò: Khẳng định lại nguyện vọng, thể hiện thái độ lịch sự, tôn trọng và kết thúc bức thư một cách hoàn chỉnh.Câu 3: Để một bức thư kiến nghị có sức thuyết phục, người viết cần chú ý những yếu tố nào về nội dung và thái độ?
Gợi ý trả lời:
- Về nội dung: Vấn đề nêu ra phải cụ thể, xác thực. Lập luận phải logic, chặt chẽ. Dẫn chứng phải rõ ràng, tiêu biểu. Giải pháp đề xuất phải khả thi, mang tính xây dựng.
- Về thái độ: Cần thể hiện thái độ chân thành, cầu thị, có trách nhiệm. Lời văn phải lịch sự, khiêm tốn, tôn trọng người nhận. Mục đích là trao đổi, đóng góp chứ không phải chỉ trích, áp đặt.
VI. Kết luận
Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu toàn bộ quy trình để soạn bài và viết một bức thư trao đổi về một vấn đề đáng quan tâm. Kỹ năng này không chỉ giúp các bạn hoàn thành tốt bài học trong chương trình Ngữ văn 12 mà còn trang bị cho bạn một công cụ giao tiếp mạnh mẽ để thể hiện quan điểm và trách nhiệm công dân. Hãy nhớ rằng, mỗi bức thư được viết bằng sự chân thành và tâm huyết đều có thể tạo ra sự thay đổi tích cực. Đừng ngần ngại lên tiếng về những vấn đề bạn quan tâm. Chúc các bạn học tốt và vận dụng thành công những kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống!