Viết bài phát biểu lễ phát động phong trào - Ngữ văn - Lớp 12 - Kết nối tri thức

A. Giới thiệu chung

Chào các em học sinh lớp 12! Trong cuộc sống, có bao giờ các em cảm thấy thôi thúc muốn làm một điều gì đó ý nghĩa cho cộng đồng, muốn lan tỏa một thông điệp tích cực hay kêu gọi mọi người cùng hành động vì một mục tiêu chung chưa? Đó chính là lúc sức mạnh của lời nói, đặc biệt là một bài phát biểu, trở nên vô cùng quan trọng. Bài học hôm nay sẽ trang bị cho các em kỹ năng viết bài phát biểu trong lễ phát động một phong trào hoặc một hoạt động xã hội. Đây không chỉ là một yêu cầu trong chương trình Ngữ văn 12 mà còn là một kỹ năng mềm thiết yếu, giúp các em trở thành những công dân tích cực, có khả năng truyền cảm hứng và tạo ra sự thay đổi. Sau bài học này, các em sẽ nắm vững cấu trúc, phương pháp và bí quyết để tạo nên một bài phát biểu lay động lòng người.

B. Nội dung chính

1. Tìm hiểu chung về bài phát biểu trong lễ phát động

1.1. Khái niệm và mục đích

Trước hết, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của loại văn bản này.

Bài phát biểu trong lễ phát động một phong trào hoặc hoạt động xã hội là một bài nói được trình bày trước công chúng nhằm công bố, giới thiệu và kêu gọi sự hưởng ứng, tham gia của mọi người vào một phong trào, một hoạt động có ý nghĩa vì cộng đồng.

Khác với một bài thông báo đơn thuần, bài phát biểu này mang trong mình ba mục đích cốt lõi:

• Thông tin: Cung cấp những thông tin rõ ràng, chính xác về tên gọi, mục tiêu, nội dung, thời gian, địa điểm của phong trào/hoạt động.
• Thuyết phục: Dùng lí lẽ và dẫn chứng để làm cho người nghe thấy được sự cần thiết, tính đúng đắn và ý nghĩa to lớn của phong trào.
• Kêu gọi (Truyền cảm hứng): Thôi thúc, khơi dậy cảm xúc, nhiệt huyết của người nghe, biến nhận thức của họ thành hành động cụ thể, sẵn sàng tham gia và cống hiến.

1.2. Yêu cầu đối với một bài phát biểu thành công

Để đạt được các mục đích trên, một bài phát biểu cần đáp ứng các yêu cầu sau:

1. Về nội dung:
   • Thông điệp rõ ràng, nhất quán: Người nghe phải hiểu ngay bạn muốn họ làm gì và tại sao.
   • Lí lẽ sắc bén, thuyết phục: Các luận điểm phải logic, chặt chẽ, dựa trên cơ sở thực tế.
   • Dẫn chứng xác thực, sinh động: Sử dụng số liệu, câu chuyện, hình ảnh cụ thể để tăng sức nặng cho lập luận.
   • Cảm xúc chân thành: Lời văn phải thể hiện được sự tâm huyết, nhiệt thành của người nói.
2. Về hình thức:
   • Bố cục chặt chẽ: Có đủ 3 phần Mở đầu, Nội dung, Kết luận, với sự chuyển tiếp mượt mà.
   • Ngôn ngữ trang trọng nhưng gần gũi: Phù hợp với đối tượng người nghe, dễ hiểu, giàu hình ảnh và có sức truyền cảm.
   • Giọng điệu linh hoạt: Có lúc trang trọng, có lúc thân tình, có lúc sôi nổi, mạnh mẽ để tạo sự thu hút.
3. Về người nói:
   • Tư cách phù hợp: Người nói thường là người khởi xướng, người đứng đầu hoặc đại diện cho ban tổ chức.
   • Thái độ tự tin, đĩnh đạc: Phong thái quyết đoán, ánh mắt giao lưu với khán giả.
   • Sự nhiệt huyết: Niềm tin và đam mê của người nói đối với phong trào sẽ là ngọn lửa lan tỏa đến người nghe.

2. Phân tích bài phát biểu tham khảo

Để hiểu rõ hơn, chúng ta cùng phân tích một bài phát biểu mẫu (tương tự bài trong Sách giáo khoa Ngữ văn 12, tập 2, bộ Kết nối tri thức). Giả sử đó là bài phát biểu phát động chiến dịch "Giờ Trái Đất" tại một trường THPT.

2.1. Bối cảnh, mục tiêu và đối tượng

• Bối cảnh: Lễ phát động chiến dịch hưởng ứng Giờ Trái Đất của trường THPT X, diễn ra trước toàn thể học sinh và giáo viên.
• Mục tiêu: Kêu gọi toàn trường cùng tham gia hành động "Tắt đèn" trong một giờ và thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường khác.
• Đối tượng: Chủ yếu là học sinh - thế hệ trẻ, năng động, dễ tiếp thu cái mới nhưng cũng cần những lập luận và hình ảnh tác động mạnh.

2.2. Phân tích cấu trúc và nội dung

Một bài phát biểu hiệu quả thường tuân theo cấu trúc 3 phần kinh điển.

• Phần Mở đầu:
  • Gây ấn tượng: Người nói không bắt đầu bằng "Hôm nay, tôi xin..." mà có thể bằng một câu hỏi gây sốc: "Các bạn có biết, mỗi phút có bao nhiêu tấn rác nhựa bị thải ra đại dương không?"
  • Nêu lý do: Kết nối câu hỏi đó với thực trạng biến đổi khí hậu và vai trò của chiến dịch Giờ Trái Đất.
  • Giới thiệu: Chính thức công bố phát động chiến dịch "Giờ Trái Đất" cấp trường.
• Phần Nội dung chính: Đây là phần thân bài, nơi các luận điểm được triển khai.
  • Luận điểm 1: Tại sao chúng ta phải hành động? Trình bày về thực trạng đáng báo động của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường bằng những con số "biết nói" và những hình ảnh thực tế (gấu Bắc Cực mất nơi ở, những trận lũ lụt lịch sử,...).
  • Luận điểm 2: Chúng ta sẽ làm gì? Giới thiệu cụ thể về chiến dịch: không chỉ là tắt đèn một giờ mà còn là các hoạt động khác như "đổi giấy vụn lấy cây xanh", "ngày không sử dụng đồ nhựa dùng một lần".
  • Luận điểm 3: Hành động nhỏ, ý nghĩa lớn. Phân tích ý nghĩa của việc tham gia. Một giờ tắt đèn không cứu được Trái Đất, nhưng hàng triệu người cùng tắt đèn sẽ gửi đi một thông điệp mạnh mẽ. Hành động của mỗi học sinh sẽ góp phần tạo nên một thói quen sống xanh.
• Phần Kết luận:
  • Tóm tắt thông điệp chính: Nhắc lại lời kêu gọi "Hãy hành động vì một tương lai bền vững".
  • Khẳng định niềm tin: Bày tỏ sự tin tưởng vào sức mạnh của tuổi trẻ, vào sự thành công của chiến dịch.
  • Lời kêu gọi cuối cùng: Dùng một câu khẩu hiệu ngắn gọn, mạnh mẽ: "Tôi kêu gọi tất cả các bạn, hãy cùng nhau tắt đi một bóng đèn và thắp lên ngọn lửa hy vọng cho hành tinh của chúng ta!"
  • Cảm ơn: Lời cảm ơn chân thành đến ban giám hiệu và toàn thể mọi người đã lắng nghe.

2.3. Phân tích nghệ thuật thuyết phục

Sức mạnh của bài phát biểu không chỉ nằm ở nội dung mà còn ở nghệ thuật sử dụng ngôn từ.

• Kết hợp lí lẽ và cảm xúc: Bài nói đan xen giữa việc đưa ra số liệu (lí lẽ) và kể một câu chuyện cảm động về một loài vật đang bên bờ tuyệt chủng (cảm xúc). Điều này tác động đến cả trí óc và trái tim người nghe.
• Sử dụng câu hỏi tu từ: Các câu hỏi như "Chúng ta sẽ để lại một hành tinh như thế nào cho thế hệ mai sau?", "Liệu chúng ta có thể thờ ơ được nữa không?"... không nhằm tìm câu trả lời mà để khơi gợi sự suy ngẫm, đồng cảm từ người nghe.
• Sử dụng điệp ngữ, điệp cấu trúc: Lặp lại các cụm từ như "Chúng ta cần...", "Chúng ta hãy..." để tạo nhịp điệu, nhấn mạnh và khắc sâu thông điệp vào tâm trí khán giả.
• Ngôn ngữ giàu hình ảnh: Thay vì nói "bảo vệ môi trường", người nói có thể dùng hình ảnh "gieo mầm xanh cho tương lai", "xây dựng một mái nhà chung bền vững".

3. Quy trình 4 bước để viết một bài phát biểu ấn tượng

Bây giờ, hãy cùng hệ thống hóa lại quy trình để các em có thể tự mình thực hành.

3.1. Bước 1: Chuẩn bị - Nền móng của thành công

• Xác định "4W":
  • Why (Mục đích): Bạn muốn người nghe suy nghĩ, cảm nhận và làm gì sau khi nghe? (VD: Kêu gọi quyên góp cho quỹ từ thiện).
  • Who (Đối tượng): Bạn nói cho ai nghe? (Học sinh, phụ huynh, doanh nhân,...). Ngôn ngữ, ví dụ cần phù hợp với họ.
  • Where (Không gian): Buổi lễ diễn ra ở đâu? (Sân trường trang nghiêm, hội trường ấm cúng,...).
  • When (Thời gian): Bạn có bao nhiêu thời gian để nói? (Thường từ 5-10 phút). Điều này quyết định độ dài và sự cô đọng của bài viết.
• Tìm ý và thu thập tư liệu:
  • Brainstorm (Động não): Viết ra tất cả các ý tưởng liên quan đến chủ đề.
  • Thu thập dẫn chứng: Tìm kiếm các số liệu thống kê uy tín, các câu chuyện có thật, các câu danh ngôn, hình ảnh, video clip minh họa... để làm cho bài nói sinh động và đáng tin cậy.

3.2. Bước 2: Lập dàn ý chi tiết - Xây dựng bộ khung vững chắc

Đừng bao giờ bắt tay vào viết ngay. Một dàn ý chi tiết sẽ giúp bài viết của bạn logic và không bỏ sót ý.

BẢNG CẤU TRÚC DÀN Ý BÀI PHÁT BIỂU

3.3. Bước 3: Viết bài hoàn chỉnh - Thổi hồn vào con chữ

Dựa vào dàn ý, hãy bắt đầu viết thành văn. Lưu ý:

• Viết cho "tai nghe", không phải cho "mắt đọc": Sử dụng câu văn ngắn gọn, rõ ràng. Tránh các câu phức tạp, nhiều vế. Dùng các từ nối đơn giản (và, nhưng, vì vậy, tuy nhiên) để liên kết các ý.
• Cá nhân hóa bài nói: Hãy chia sẻ cảm xúc, trải nghiệm của chính bạn. Dùng đại từ "tôi", "chúng ta" để tạo sự kết nối. Đừng chỉ trình bày thông tin một cách khô khan.
• Tạo điểm nhấn: Mỗi luận điểm nên có một câu chốt hạ (punchline) để người nghe dễ nhớ.

3.4. Bước 4: Chỉnh sửa và Luyện tập - Hoàn thiện tác phẩm

• Đọc to bài viết: Việc này giúp bạn phát hiện những câu văn lủng củng, khó phát âm. Hãy tự hỏi: "Nếu là người nghe, mình có thấy bài này hấp dẫn không?"
• Kiểm tra thời gian: Dùng đồng hồ bấm giờ để xem bài nói của bạn có vừa vặn với thời gian cho phép không. Cắt bỏ những phần rườm rà nếu cần.
• Rà soát lỗi: Kiểm tra lại chính tả, ngữ pháp, tính chính xác của số liệu.
• Luyện tập, luyện tập và luyện tập: Luyện nói trước gương, ghi âm lại để nghe, hoặc trình bày trước bạn bè để nhận góp ý. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ mang lại sự tự tin khi bạn bước lên sân khấu.

4. Ví dụ minh họa: Bài phát biểu phát động phong trào "Tủ sách yêu thương"

Để các em dễ hình dung, đây là một bài viết hoàn chỉnh cho một đề tài cụ thể.

4.1. Bối cảnh và dàn ý

• Chủ đề: Phát động phong trào "Tủ sách yêu thương" quyên góp sách cho học sinh vùng cao.
• Đối tượng: Học sinh toàn trường.
• Dàn ý:
  • Mở đầu: Kể câu chuyện ngắn về một bạn nhỏ ham học ở vùng cao nhưng thiếu sách. Giới thiệu phong trào.
  • Nội dung:
    1. Thực trạng thiếu thốn sách vở của trẻ em nhiều nơi.
    2. Giới thiệu phong trào "Tủ sách yêu thương": mục tiêu (quyên góp 1000 cuốn sách), cách thức (thu gom tại phòng Đoàn), thời gian.
    3. Ý nghĩa: Trao tri thức, lan tỏa tình yêu thương, thực hành lối sống sẻ chia.
  • Kết luận: Kêu gọi mỗi học sinh góp ít nhất một cuốn sách. Cảm ơn.

4.2. Bài phát biểu tham khảo

(Giọng thân mật, truyền cảm)

Kính thưa quý thầy cô giáo,
Cùng toàn thể các bạn học sinh thân mến!

Sáng nay, khi lướt mạng, tôi đã dừng lại rất lâu trước một bức ảnh. Đó là hình ảnh một cậu bé ở Hà Giang, đôi má ửng hồng vì lạnh, đang cẩn thận lật giở một cuốn sách giáo khoa đã cũ sờn, gáy sách gần như bong ra. Ánh mắt cậu bé sáng lên, say sưa như thể đang khám phá cả một thế giới diệu kỳ. Hình ảnh đó đã khiến tôi tự hỏi: Chúng ta, những người may mắn có trong tay biết bao cuốn sách hay, đã bao giờ thực sự trân trọng kho báu đó chưa? Và liệu chúng ta có thể làm gì để những ánh mắt khao khát tri thức như cậu bé kia được tiếp cận với nhiều cuốn sách hơn không?

Xuất phát từ trăn trở đó, hôm nay, thay mặt Ban chấp hành Đoàn trường, tôi vô cùng xúc động khi được đứng đây chính thức phát động phong trào "Tủ sách yêu thương".

Các bạn thân mến!

Chúng ta đều biết, sách là người bạn, là người thầy, là con đường ngắn nhất để đi đến với thế giới tri thức bao la. Nhưng ở rất nhiều vùng quê nghèo khó trên đất nước ta, việc có một cuốn truyện tranh hay một cuốn sách tham khảo vẫn còn là một giấc mơ xa xỉ đối với các bạn nhỏ. Trong khi đó, trên giá sách của mỗi chúng ta, có lẽ đang có những cuốn sách chúng ta đã đọc xong, những bộ truyện đã nằm yên từ lâu. Chúng vẫn còn rất mới, rất giá trị, nhưng chỉ đang chờ đợi trong im lặng.

Vậy tại sao chúng ta không để những cuốn sách ấy bắt đầu một hành trình mới? Phong trào "Tủ sách yêu thương" của chúng ta ra đời chính vì lẽ đó. Mục tiêu của chúng ta rất cụ thể: quyên góp 1000 cuốn sách phù hợp với lứa tuổi thiếu nhi và thiếu niên để gửi tặng các trường học tại huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang trước thềm năm học mới. Từ hôm nay đến hết tuần sau, phòng Đoàn trường sẽ là địa điểm tiếp nhận những món quà tri thức của các bạn.

Các bạn ạ, một cuốn sách bạn trao đi không chỉ là những trang giấy. Đó là một câu chuyện được kể tiếp, một ước mơ được chắp cánh, một tia sáng tri thức được thắp lên. Hành động của bạn có thể nhỏ, nhưng ý nghĩa của nó thì vô cùng lớn lao. Nó không chỉ giúp các em nhỏ vùng cao có thêm sách để đọc, mà còn dạy cho chính chúng ta bài học quý giá về sự sẻ chia và lòng nhân ái.

Vì vậy, tôi tha thiết kêu gọi mỗi bạn học sinh trong trường chúng ta, hãy cùng chung tay làm nên điều kỳ diệu này. Hãy về nhà, tìm một cuốn sách mà bạn yêu quý, và hãy mang nó đến đây, gửi gắm vào đó tình yêu thương của bạn. Một cuốn sách thôi cũng đủ, nhưng một ngàn cuốn sách từ một ngàn tấm lòng sẽ tạo nên cả một thư viện đầy ắp hy vọng.

Hãy đừng để những cuốn sách hay ngủ yên trên giá. Hãy để chúng được đến tay những người thực sự cần chúng! Xin chân thành cảm ơn sự lắng nghe của quý thầy cô và tất cả các bạn!

C. Bài tập vận dụng

1. Câu hỏi 1: Phân tích sự kết hợp giữa lí lẽ và yếu tố biểu cảm trong bài phát biểu mẫu về phong trào "Tủ sách yêu thương". Theo bạn, yếu tố nào đóng vai trò quan trọng hơn trong việc thuyết phục người nghe?

   Gợi ý trả lời: Chỉ ra các câu văn, đoạn văn thuộc về lí lẽ (nêu thực trạng, mục tiêu, cách thức) và các câu/đoạn thuộc về biểu cảm (câu chuyện mở đầu, các hình ảnh so sánh, lời kêu gọi tha thiết). Lập luận rằng cả hai yếu tố đều quan trọng, chúng bổ sung cho nhau: lí lẽ tạo sự tin tưởng, biểu cảm tạo sự đồng cảm và thôi thúc hành động.

2. Câu hỏi 2: Hãy lập dàn ý chi tiết cho bài phát biểu phát động một trong các phong trào/hoạt động sau tại trường của bạn:
   • Phong trào "Nói không với bạo lực học đường".
   • Hoạt động gây quỹ giúp đỡ các bạn học sinh có hoàn cảnh khó khăn trong trường.
   • Chiến dịch "Thanh niên tình nguyện hè".

   Gợi ý trả lời: Bám sát vào cấu trúc 3 phần đã học. Dàn ý cần cụ thể hóa các luận điểm. Ví dụ, với phong trào chống bạo lực học đường, phần thực trạng cần nêu biểu hiện, hậu quả; phần giải pháp cần nêu các hoạt động cụ thể (tổ chức diễn đàn, cuộc thi, thành lập CLB...); phần ý nghĩa nhấn mạnh việc xây dựng môi trường học tập an toàn, thân thiện.

3. Câu hỏi 3: Sưu tầm và chép lại một đoạn mở đầu hoặc kết luận mà bạn cho là ấn tượng của một bài phát biểu nổi tiếng (có thể của các nhà lãnh đạo, nhà hoạt động xã hội, doanh nhân...). Phân tích ngắn gọn hiệu quả nghệ thuật của đoạn văn đó.

   Gợi ý trả lời: Có thể chọn bài phát biểu của Steve Jobs, Oprah Winfrey, hoặc các bài diễn văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Phân tích cách tác giả sử dụng câu chuyện cá nhân, câu hỏi tu từ, hình ảnh ẩn dụ, hoặc lời kêu gọi mạnh mẽ để tạo ấn tượng sâu sắc và truyền cảm hứng cho người nghe.

D. Kết luận và tóm tắt

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau khám phá toàn bộ quy trình để tạo nên một bài phát biểu phát động phong trào xã hội. Hãy nhớ rằng, một bài phát biểu thành công là sự kết hợp hài hòa giữa một cấu trúc logic (chuẩn bị, lập dàn ý, viết, sửa) và một trái tim nhiệt huyết. Sức mạnh của lời nói không nằm ở những câu từ hoa mỹ sáo rỗng, mà ở sự chân thành, ở niềm tin mãnh liệt vào điều tốt đẹp mà bạn đang theo đuổi. Đừng ngần ngại cất lên tiếng nói của mình vì những giá trị mà bạn tin tưởng. Hãy bắt đầu thực hành ngay hôm nay bằng việc chọn một vấn đề bạn quan tâm và thử viết một bài phát biểu. Chúc các em thành công và trở thành những người có khả năng truyền cảm hứng tuyệt vời!